Bedri Islami -Në ditët e fundit, duke marrë shkas nga përvjetori i 20-të i vrasjes së deputetit të PD-së, Azem Hajdari, u bënë aq shumë manifestime dhe përkujtesa, sa që mund të mendoje se gjithçka në këtë muaj vjeshte është e lidhur vetëm me emrin e tij. Ish presidentë dhe presidentë, ish kryeministra e shefa qeverie, ministra e sejmenë, të urtë dhe të çartur, të hedhur tej dhe të futur rishtas në politikë, njerëz që kanë pasur miqësi me të dhe të tjerë që thanë, “na u lirua një vend”; ata që e kanë mallkuar dhe që e kanë dashur, ata që e përbuzën sa ishte gjallë dhe që fërkuan duart pas vdekjes; ata që e quajtën sharlatan dhe spiun i sigurimit të shtetit dhe ata që e deshën përnjëmend, familjarë e të largët, të gjithë u ndalën, në atë shumësi sa ishin, për t’u betuar, për të shenjuar një luftë të re, kësaj radhe me çdo çmim, edhe pse çmimi që pagoi Hajdari ishte tepër i lartë për të dhe familjen e tij.

Mbrëmë në darkë, duke hyrë 14, pra dita e sotme, disa do të kujtojnë grushtin e shtetit që desh realizuan, disa do të kujtojnë se si arkmorti i shkretë u përdor si dash i mesjetës për të shembur dyert e Kryeministrisë; dhe, vetëm më të afërmit do të kujtojnë se si ky arkmort u braktis në shkallët e qeverisë, sapo u dha “kushtrimi” se u rrëzua qeveria dhe se si, thujase asnjëri nga këto që derdhin lotët e shumtë sot, nuk ishte në aktin e varrimit të të ndjerit.

Nuk ishte as Berisha, që mori urdhrin për të futur bishtin ndër shalë, dhe, si nuk e kishte pritur, për të kthyer prapsht taborret që çirreshin “duam babë Saliun”,nuk ishte as ai Spahia i legalistëve, që u bë pjesë e një pakti republikan; nuk ishte, jo që jo, Basha, që asaj kohe mund të ishte duke llogaritur punët në Rinas; nuk ishte as Meta që po i drejtohej postit të zevendeskryeministrit; nuk ishte as Kryemadhi, sepse atëherë Azemi ishte njeriu i rrezikshëm i tyre, të cilin, megjithatë, herë pas here, e përdornin si top, majtas e djathtas…; nuk ishin e nuk kishin se të ishin as këta pinjollët e rinj të pëdëistëve, që tani rrahin gjoksin dhe duan të bëjnë një “revolucion të vonuar pëdëist”.

Më 14 shtator Azemin, deri tek shkallet e qeverisë, e përcollën qindra vetë; në krye të tyre ishte Izet Haxhia, që nuk e dinte se duke shkuar drejt shkallëve të qeverisë me këtë arkmort, po i përgatiste një të tillë jetës së tij; ndërsa, nga shkallët e qeverisë dhe deri tek vendpushimi i fundit, e përcollën vetëm miqtë  tij të ngushtë, që, pavarësisht se si e kishin njohur atë, ndjenin dhimbje.

Ndoshta shumë njerëz e kanë harruar, por në zgjedhjet e 31 marsit 1991, Azemi ka qenë kanditat e më pas deputet i qytetit të Shkodrës. I lagjes Guerile, apo si i thonin me të vjetrën, Kiras. Çuditërisht, pikërisht në atë lagje ku edhe kanë ndodhur shumë krime e janë ngritur shumë enigma pas vitit 1990. Edhe vrasjet e fundit kanë ndodhur në atë lagje, por banorët e qetë të Kirasit, nuk janë të fajshëm për këtë.

Ka qenë pikëpyetje e madhe nëse Shkodra do e pranonte Azemin si deputet të saj. Shkodra dikur nuk kishte pranuar si deputet një figurë të shquar si Bajram Curri, të cilin e kishte dashur e nderuar mijëra herë më shumë se Azemin, gjithnjë me arsyetimin se, Curri është burrë i shquar, atdhetar i madh, por Shkodra ka njerëzit e saj. Nejse, Bajram Curri, me elegancë dhe finesë, ishte refuzuar, Azemi ishte pranuar.

Në njërin nga takimet me banorët, Berisha, asaj kohe në fillimet e agresivitetit të tij të mëpasmë, i merakosur nëse Azemi mund të fitonte, mori përgjigen e pamenduar nga një banor i vjetër: “Edhe Nexhmijen, po e solle ti, e pranojmë. Vetëm të jetë e ytja”.

Pra, nuk kishte pasur lidhje me njeriun, por me pritshmërinë. Koha kishte ndërruar. Ishte e mjaftueshme të kishe vetëm një shenjë partiake dhe askush nuk do të pyeste se cili je, çfarë bën, i kujt je.

Në të gjithë rrethin e Shkodrës fitoi PD-ja në marsin e vitit 1991, vetëm në Koplik fitoi Çun Jonuzi. Një komunist i vjetër, shumë më libral se të gjithë demokratët deputetë sëbashku.

Për herë të parë Azemin e kam parë në Shkodër me 1 prill 1991. Ai kishte qenë edhe më herët, por nuk më kishte rastisur. E pashë në ballkonin e selisë së PD-së në Shkodër, që asaj kohe ishte në qendër të qytetit. I kreshposur, i nervozuar, emocional, deri në shkallafatje, si i thonë në Shkodër.

Ishte një ditë e bukur. Shkodra ishte zgjuar e shqetësuar, një nerv i pagjetur, por i ndjeshëm rridhte mes trupit të pritjes njerëzore dhe askush nuk e dinte se çfarë do të ndodhte. Lajmet ishin kontradktorë. Qytetet i  kishte fituar PD-ja, që disa ditë më parë kishte bërë një meting dhjetra e dhjetra mijra vetësh; fshatrat i kishte fituar PP, pas një metingu në pallatin e Kongreseve dhe një fjale të vakët të Ramiz Alisë.

Në sallën e pallatit të Kongreseve, mezi e mbushur, njerëzit ishin të angështuar, me kostume, shumica të zinj, kollare dhe këmisha të bardha.

Në sheshin e PD-së  liderët ishin me pardesy të bardhë. Të gjithë, njëri pas tjetrit, si një shenjë njohjeje.

Edhe Azemi kishte veshur pardesynë e tij. Në mëngjes kisha takuar edukatoren e tim biri që po qante e ngashëryer. I kishin thënë se disa qindra vaporë të mëdhenj po prisnin në Bari e Brindizi, plot me ndihma, nëse do të kishte fituar PD-ja. “Na iku shansi, – më tha”. Vaporët po kthehen prapsht”. E kishte aq seriozisht, sa që nuk arrita t’i thoja asgjë, megjithëse ishte motra e një mikut tim të afërt. Kishte filluar koha e marrëzive. Sapo kishim dalë nga një çmenduri, po shkonim drejt një tjetre.

Me kolegun tim, Jani Malo, dolëm nga zyrat e gazetarëve të shtypit qendror në Shkodër dhe u ndalëm. Azemi po fliste. Poshtë brohorisnin dhe pse nuk e dëgjonin mirë. Kur bëhej qetësi, zëri i tij ngrihej. U shtanga. Ai bënte thirrje për përmbysje, për gjak, për ngritje, për gjithçka që një njeriu normal, sidomos në fillim prillin e vitit 1991, as që i shkonte ndër mend.

-Po ky hajvan, çfarë thotë? , i mëshova Janit. Kërkon të përmbysë Shkodrën? Për cilët kërkon shkatërrim e dhunë?

Jani më tërhoqi krahun dhe më tha të mos flas, se njerëzit janë të acaruar dhe se mund të ndodhte gjithçka.

Azemi vazhdonte të fliste dhe u tregoi njerëzve rrugën nga duhej të demonstronin, pasi votat u ishin vjedhur, pushteti u ishte grabitur, se komunistët po përgatiten për grusht shteti etj.

Njerëzit u vunë në lëvizje. Njëri pas tjetrit. Radhët po shtoheshin dhe shkuan aty ku i ftonte deputeti i sapozgjedhur. Deputetët e tjerë, të gjithë banorë të Shkodrës, nuk ishin aty. As Pjetër Arbnori dhe Ali Spahija nuk ishin. Kur turma lëvizi kërcënueshëm, por ende e pakët, Azemi nuk u duk më.

Në darkë kishte qëndruar në shtëpinë e një mikut tonë, Markut. Kishte ngrënë tri vezë dhe fasule dhe, pasi ishte mbështjellë nën një fustan të zonjës së shtëpisë, ishte struktur në sediljen e pasme të automjetit dhe kishte udhëtuar drejt Tiranës.

Askush nuk e di se çfarë është biseduar me disa nga drejtuesit e PD-së në heshtjen kohore mes mitingut në sheshin kryesor të qytetit dhe deri tek largimi i tij në mesin e natës.

Në mëngjes ai kishte qenë në njërën nga kafet kryesore të qytetit, ndërsa, në të njëjtën orë, në Shkodër kishte filliuar dy prilli.

Dhe fundi i 2 prillit dihej. Katër të vrarë, të gjithë të rinj, më i moshuari Nazmi Kryeziu dhe më i riu Arben Broci.

Arbeni ishte varë i pari. Sipas raportit të komisionit parlamentar, të prirë nga PD-ja, Broci ishte vrarë nga një armë e prodhimit artizanal. Autopsia e tij nuk është bërë asnjëherë. Azemi e harroi shpejt shokun e tij student, ashtu si shumë fillestarë të tjerë e harruan Azemin.

Ndoshta jam i pasaktë, ndoshta jam i gabuar: por që asaj dite kam pasur e vazhdoj të kem bindjen se e keqja në Shkodër, e që nuk po ndalet, filloi pikërisht nga 1 prilli i vitit 1991, që nga çasti kur Azem Hajdari bëri thirrjen e parë të hapur për përmbysje, për dhunë dhe marrjen e pushtetit përmes rrugës.

Që nga ajo ditë, e cila çuditërisht është filmuar vetëm nga TV i Malit të Zi, ardhjet e Azemit në Shkodër ishin të pakta. Nuk ishte më deputet i qytetit. Sa herë që prishej me të vetët, me këta që sot i ngritën dy monumente, ia përmendin 2 prillin dhe e akuzonin se pikërisht ai qëndronte pas vrasjeve të asaj dite.

Azem Hajdari nuk është heroi im. Nuk mund të bëhem kaq qaraman dhe pabuks, sa që të bëj një njeri të zakonshëm, i cili edhe nga të vetët është akuzuar dhjetëra herë që në dhjetor 1990 u dërgua nga Sigurimi i Shtetit, me patllake në xhep, një hero të jetës sime apo statura e një njeriu nga i cili duhet të marrim shembull.

Vdekja e tij e parakohshme ishte e pikëllueshme. Njeriu që e vrau ishte si ai, i zakonshëm, hasmëruar me gjysmën e qytetit të tij.

Komunistët kishin ideal Qemal Stafën, dhe, kur dua të krahasoj dy jetët, më merret fryma, pasi asnjë krahasim nuk qëndron. Qemali, Brutusi i letërsisë, njeriu i një zjarri të jashtëzakonshëm, mund të ishte ideali i një rinie që po lulëzonte gërmadhash.

Kushdo le ta ketë atë heroin e tij. Është në të drejtën e secilit.

Por unë kujtoj gjithnjë një letër që para shumë viteve më ka dërguar një njeri i shquar i gjithë diturisë sonë, mes të cilës më shkruante se “Azem Hajdari është fillim i kriminalizimit të Shkodrës”.

Të jetë e vërtetë?

Nuk dua të kem hero një njeri, të cilin, edhe të vetët, sa ishte gjallë, e kriminalizuan dhe kur e nxorrën në pritë, e bënë hero.

Arbana Xharra-Ndërkohë që Presidenti i Turqisë Erdogan është duke mbetur pa para, ai është tani, më shumë se çdo here më parë, duke përdorur fenë për të “ushqyer” Ballkanin, veçanërisht shtetet që janë më të ndjeshme ndaj ndikimit islamik.

Bosnja është në ballë të axhendës ambicioze islamike të Erdoganit, ku ai nuk 
kursen burime politike, kapitale apo financiare, madje edhe nën 
vështirësitë e tij të tanishme ekonomike, për të shtrirë ndikimin e tij 
dhe për ta distancuar Bosnjen sa më shumë nga BE-ja.

Boshnjakët padyshim se nuk mund të mbijetojnë thjesht duke qenë muslimanë të 
devotshëm, me përqindjen e papunësisë së të rinjve në gati 60 përqind. 
Turqia nuk ka gjasa të rimëkëmbet ekonomikisht në një të ardhme të 
afërt, dhe premtimet e Erdogan për të ofruar ndihmë financiare dhe 
investime do të bien në ujë përballë krizës së tij financiare.

Lufta e fjalëve, hiperinflacioni, sanksionet e Shteteve të Bashkuara dhe 
investimet e pamatura mbi paratë e huazuara e kanë ulur me të madhe 
vlerën e Lires Turke. Pesë vjet më parë, $ 1 ishte me vlerë 2 lira; sot,
gjashtë lira shkëmbehen për një dollar, por kjo nuk i ka dekurajuar 
udhëheqësit boshnjakë që të kërkojnë bashkëpunim më të afërt me 
Erdoganin.

Bakiri Izetbegoviç, kreu musliman boshnjak dhe kryetari i presidencës 
trepalëshe të Bosnjës, deklaroi në Maj (përpara mijëra emigrantëve turq 
dhe mbështetësve boshnjakë të Erdoganit që kishin udhëtuar nga e gjithë 
Evropa në Sarajevë) se “Perëndia i dërgoi kombeve tona një person për 
t’i kthyer ata në fenë e tyre … Ai është Rexhep Tajip Erdogan. Ne 
qëndrojmë në këmbë me ndihmën e Perëndisë”. Turma brohoriste kur një 
udhëheqës i diasporës turke e barazoi dhe e idealizoi Sarajevën si 
“Jeruzalemi në zemër të Evropës”.

Bosnja ishte më shumë se e gatshme të hapte derën për presidentin turk që të 
organizonte një tubim zgjedhor në Sarajevë, veçanërisht pas refuzimit të
BE-së për të lejuar atë të bënte fushatë në shtetet anëtare. Për 
Erdoganin, Ballkani është rajoni që mund ta vendosë atë në një pozitë 
për të realizuar qëllimin e tij politik për ringjalljen e disa dukurive 
të Perandorisë Osmane, duke minuar ndërkohë ndikimin e BE-së në këto 
vende.

Bosnja përbëhet nga dy entitete: Federata e Bosnjës dhe Hercegovinës, 
popullsia e të cilës përbëhet nga boshnjakë myslimanë dhe kroatë 
katolikë; dhe Republika Srpska, ku serbët ortodoksë janë shumicë. Rreth 
gjysma e qytetarëve të Bosnjes 3.8 milionë janë myslimanë, shumë prej të
cilëve e konsiderojnë Erdoganin si udhëheqës të tyre të besuar, nëse jo
shpëtimtarin e tyre.

Për më shumë se një dekadë, Erdogan ka investuar shumë në përhapjen e 
ndikimit të tij në shtetet e Ballkanit dhe Bosnja ishte dhe është ende 
një nga objektivat kryesore të tij. Ai premtoi një investim shumë 
miliardësh për autostradën kryesore që do të lidhë Serbinë dhe Bosnjën. 
Turqia dhe Bosnja nënshkruan marrëveshjën për ndërtimin e autostrades që
lidh dy kryeqytetet e Ballkanit, një projekt që llogaritet të kushtojë 
rreth 3.5 miliard dollarë, mirëpo që ende nuk ka nisur për shkak të 
mungesës së burimeve financiare.

Ndërkohë që Agjencia Turke për Bashkëpunim dhe Zhvillim (TIKA) – një “makineri” 
përmes të cilit Turqia përhapë axhendën e saj islamike në Ballkan – ka 
përfunduar më shumë se 800 projekte të vogla në Bosnje, kryesisht që 
kanë të bëjnë me institucionet fetare.

Krerët evropianë tashmë kanë shprehur shqetësime lidhur me ndikimin e Turqisë 
në Ballkan. Vetëm pak muaj më parë, Presidenti francez Emmanuel Macron 
deklaroi: “Nuk dua që një Ballkan të kthehet drejt Turqisë apo Rusisë”.

Gjatë fjalimit të tij në muajin Maj në Sarajevë, Erdogan u bëri thirrje 
mbështetësve të marrin pjesë aktivisht në politikën evropiane për të 
kundërshtuar sentimentin anti-turke. “Duhet të jeni në ato parlamente në
vend të atyre që tradhtojnë vendin tonë”, tha ai, duke iu referuar 
ligjvënësve evropianë me rrënjë turke.

Në një bisedë me ne, Orhan Hadzagic, analist politik nga Bosnja, tha se 
Erdogan nga boshnjakët konsiderohet më shumë se vetëm një udhëheqës i 
huaj. Ai pyet se, “Nga vizita e fundit e Erdoganit në Bosnje, cili ishte
përfitimi për qytetarët boshnjakë nga ajo tubim elektoral, një ngjarje 
që paraqiste krerët e dy partive që mbështesin haptazi njëri-tjetrin?”

Hadzagic është i bindur se vendi i tij po e rrezikon hyrjen në BE duke hapur 
dyert për Erdogan, nga ku ai po sfidon direkt Brukselin. “Shumë OJQ”, 
tha ai, “janë të afërta meTurqinë; ato marrin mbështetje financiare për 
të ndryshuar imazhin negativ dhe perceptimin rreth sundimit autoritar në
rritje në Turqi, në mesin e boshnjakëve “.

Një shumicë e madhe e boshnjakëve nuk sheh ndonjë alternativë drejtë 
Bashkimit Evropian, ata janë të pasionuar në mbështetjen e tyre ndaj 
Erdoganit. Në një sondazh të kryer nga Instituti Ndërkombëtar 
Republikan, i publikuar në mars të këtij viti, thotë se 76 për qind e 
boshnjakëve janë deklaruar se kishin qasje pozitive rreth rolit të 
Turqisë në vendin e tyre.

Për Erdogan, Bosnja zë një vend të veçantë dhe ai do të përpiqet të mbajë 
imazhin e tij aty si një udhëheqës fetar dhe shpëtimtar ekonomik. “Lista
e përparësive të Erdoganit po rritet, kështu që Bosnja është në mënyrë 
të pashmangshme duke zbritur në atë listë,” tha Hadzagic, “i cili do të 
zvogëlojë [ndikimin e Erdoganit] mbi shtetin, organizatat joqeveritare 
dhe mediat këtu në Bosnje. Si pasojë, kjo do të çojë në uljen e ndikimit
të Ankarasë në Bosnje”.

Si i tillë, Erdogani është duke e rritur fokusin e tij në mediat vendore 
dhe institucionet joqeveritare në Bosnje duke u ofruar atyre ndihmë 
financiare për të mbështetur axhendën e tij politike. Por edhe kjo po 
bëhet financiarisht e rëndë, duke e bërë më të vështirë të vazhdojë me 
fushatën e tij mediatike.

Sead Numanoviç, një gazetar i mirënjohur nga Bosnja, na tha se “BE dhe SHBA 
janë ende (dhe kam frikë se do të vazhdojnë të jenë) shumë pasivë në 
Ballkan, ky mjedis i jep një hapësirë shtesë Erdoganit për të punuar 
lehtësisht me axhenden e tij anti perëndimore “. Kjo shpjegon pse Partia
e AK Erdogan ka hapur kohët e fundit një zyrë në Sarajevë, dega e saj e
parë zyrtare në Ballkan.

Zëdhënësi i Ambasadës Turke në Sarajevë tha për “Foreign Policy” se Turqia e 
mbështet fuqishëm procesin e anëtarësimit të Bosnje dhe Herzegovinës në 
NATO-s dhe BE. “Turqia nuk është [në Bosnje] të shtrijë ndikim, por të 
inkurajojë stabilitetin politik për hir të të gjithë rajonit”.

Xhemal Ahmeti, historian dhe ekspert për çështjet e Evropës Juglindore, tha se
myslimanët e Bosnjes aktualisht janë më besnikët ndaj autokratit turk.

“Muslimanët boshnjakë kanë humbur shpresat se shteti i tyre trinitar do të bëhet 
një anëtar i BE. Kjo është arsyeja pse ata mbështeten në Turqinë për të 
mbijetuar, duke qenë se ata si një sendviq mes katolikëve, kroatëve 
konservatorë dhe juridiksioneve ortodokse “, tha Ahmeti për të shtuar se
“Paradoksalisht, ndërsa myslimanët boshnjakë kërkojnë mbrojtjen e 
Erdoganit nga ortodoksët (serbët dhe rusët), aleatët e ngushtë të 
Erdoganit janë Putini dhe [kryeministri i Serbisë] Vuçiç.”

Krerët dhe qytetarët boshnjakë duhet të kuptojnë se Erdogan po lëviz gjithnjë e
më afër Rusisë dhe Iranit. BE-ja tashmë e ka bërë të qartë, veçanërisht
në lidhje me të drejtat e njeriut, lirinë dhe demokracinë, të cilat 
janë parakushte për anëtarësimin në BE, prandaj Bosnja nuk duhet të 
flirtojë me Erdoganin për shkak se ai i ka braktisur në mënyrë flagrante
parimet themelore të BE-së dhe zhvillimi i një demokracie të plotë në 
Bosnje nuk i shërben interesit të tij.

Tani është në dorë të liderëve boshnjakë të përcaktojnë fatin e tyre, të 
cilat duhet të lidhen në mënyrë të pashmangshme me anëtarësimin e plotë 
me BE në qoftë se duan të rriten e të përparojnë ndërsa përqafojnë 
demokracinë e plotë.

Kjo nuk sugjeron që ata të shkëpusin marrëdhëniet me Turqinë si një fuqi 
rajonale, me të cilën ata do të duhet të intensifikojnë zhvillimin e një
marrëdhënie reciproke fitimprurëse sapo Erdogani të largohet nga skena 
politike.

Ata duhet të jenë të kujdesshëm në marrëdhëniet e tyre me Erdoganin, i cili
po i manipulon duke e përdorur Islamin për të ndjekur axhendën e tij të
rrezikshme politike.

Ky shkrim është në bashkëautorësi me profesorin e Universitetit te New Yorkut, Alon Ben Meir

Skender Jashari -Si sot, ashtu edhe gjatë viteve 1878-1959( madje edhe në kohën e Millosheviqit), luhej e njejta lojë! Ndryshim kufijsh si atëherë edhe sot! Kërkuesi i ndryshimit të kufijëve është i njejti subjekt-Serbia! Çështja e ndryshimit të kufijve është aktualizuar sidomos këta shekujt e fundit, gjegjësisht mund të përmendim afërsisht nga Kongresi i Vjenës i 1815, u trajtu si çështje më serioze!

Derisa në fund të këtij shekulli, është formulu në një akt konkret juridik, që trajton atë! Vlimi i luftërave për kufij e influence, ishte tejet i theksuar pas Revolucionit teknologjik të 1688, e kjo në kontinentin Europian është theksuar sidomos pas Revolucionit Francez të 1789, ku do vijnë Bashkimet Kombëtare të Gjermanisë, Italisë, Luftërat e Napoleonit, Austro-Hungarisë, Prusisë etj( të përmasave që bota nuk i kishte parë deri në këtë kohë)! Europa në Konferencën e Hagës, miratoi 3 traktate( Konventa) dhe 3 deklarata plotësuese, e mbajtur nga 18 maj 1899, nënshkruar më 29 korrik të atij viti dhe të hyra në fuqi më 4 shtator 1900, mes tyre Konventa për Zgjidhjen Paqësore të Mosmarrëveshjeve Ndërkombëtare ( me të cilën u formu edhe Gjykata e Përhershme e Arbitrazhit), derisa konventat tjera kishin të bënin me të Drejtën e Luftës! Në Konferencën e Dytë të Hagës, e mbajtur nga 15 qershor deri 18 tetor 1907( e thirrur nga Teodor Rusvelt-presidenti i SHBA-së, që në 1904), e që traktatet dhe deklaratat u nënshkruan më 18 tetor 1907, kurse hynë në fuqi më 26 janar 1910. Në këtë rast, Konventa për Zgjidhje Paqësore të Mosmarrëveshjeve Ndërkombëtare, është konfirmim i Konferencës se Hagës të 1899.

Më pas, kjo materje është trajtuar në instanca të ndryshme edhe nga Organizatat Ndërkombëtare! Sot, kemi një numër të konsideruar të akteve normative, mes tjerash edhe: Protokoli i Gjenevës i vitit 1924 ; Pakti Briand-Kellogg ( Traktati i Përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve për Heqjen e Luftës, si Mjet të Sigurisë Kombëtare) i 1928; Akti i Përgjithshëm i Rishikuar, për Zgjidhjen Paqësore të Mosmarrëveshjeve Ndërkombëtare, adoptuar nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara, më 28 prill 1949 ; Konventa Europiane për Zgjidhjen Paqësore të Mosmarrëveshjeve e Këshillit Europian, të 29 prill 1957 ; Doracaku për Zgjidhjen Paqësore të Mosmarrëveshjeve mes shteteve, të Kombeve të Bashkuara ; Rezoluta e adoptuar e Asamblesë së Përgjithshme, 2625(XXV), 24 tetor 1970 etj. Të gjitha këto i japin prioritet dialogut, pastaj edhe institucioneve të tjera të emërtuara si Gjykata e Përhershme e Arbitrazit etj! Krijimi i Bashkimit Europian, integrimi në të, kërkon plotësim kriteresh politike, ekonomike dhe administrative, të specifikuara si Kriteret e Kopenhagës të 1993. Në këtë rast kriteret politike, theksohen shteti ligjor, stabiliteti i institucioneve dhe garantimi i demokracisë etj. Praktikisht as Kosova nga fundviti 2000, kur është krijuar ndarja faktike, deri më sot, nuk ka krijuar integrim efektiv të pjesës së Veriut! Në këtë rast, në Kosovë, Institucionet e Sigurisë së Kosovës, dështuan të vendosin institucione stabile, shtetin ligjor, demokracinë në Kosovën Veriore, edhe përkundër tentimit fëmijërorë, amatorë të gjoja intervenimit të Policisë së Kosovës në 26 korrik 2011! Njejtë as Serbia, në Luginë të Preshevës, që më 2000-2001, pas Luftës së UÇPMB-së dhe terrorit të paparë të Serbisë mbi këtë territor etnik Shqipëtar, nuk ka plotësu kriteret për anëtarësim në BE, madje as kriteret politike, ekonomike dhe administrative! Duhet sqaruar, sepse me lindjen e UÇPMB-së dhe sidomos analizimi i vajtjes së kësaj lufte dhe përfundimi i saj, mund të kuptohet që do “ndodhë” diç në relacionet Kosovë-Serbi!

Menjehërë doli në skenë “ndarja e veriut”! Po ashtu në rastin e nisjes së ndërtimit të Autostradës E 75, edhe banorët lokal të Luginës së Preshevës, kishin nuhatur, që Serbia dëshironte ta ndryshonte trasenë e kësaj autostrade, duke tentu për ta bartur atë nëpër maje të Kodrave të Boshtranit( ku Shqipëtarët e Luginës e njihnin si vijë ku sërish do vendoset kufiri, në rastin e Bashkimit me Kosovën)! Në aspektin historik, mirfilli dihet që komuna e Preshevës dhe Bujanovcit, nga Serbia është pushtuar më 16-18 tetor 1912, kurse komuna e Medvegjës, është pushtuar gjatë Kongresit të Berlinit! Po ashtu Sanxhaku i Novi Pazarit u pushtu gjatë vitit 1912 nga Serbia, e që deri në këtë kohë ishte nën pushtimin Osman, ndërsa prej 1878-1908 ishte nën administrim ushtarak Austro-Hungarez, e para 1878 ishte nën Pushtimin Osman! Lugina e Preshevës( komunat Preshevë dhe Bujanovc) me rastin e okupimit jugosllav më 1945 shkëputen nga Kosova, duke ia bashku Serbisë e që më pas përligjen edhe me ligje konkrete. Derisa me Kushtetutën e Serbisë të 17 janar 1947 dhe pasuar me ligje e akte tjera juridike, fshatrat e Karadakut: Staneci, Seferët, Caravajka, Peçenët, Maxhera, Depca, Ranatoci që ishin pjesë të komunës së Gjilanit, i bashkohen komunës së Preshevës. Po ashtu fshatrat Konçul dhe Dobrosin që më 1946-1948 ishin të komunës së Ranillugut, iu bashkuan komunës së Bujanovcit, derisa fshatrat Pribovc e Zarbincë më 1947-1949, iu bashkuan komunës së Bujanovcit! Kurse komunat veriore të Kosovës( Zubin Potoku, Leposaviqi dhe Zveçani), iu bashkuan Kosovës, në vitet 1956 dhe përligjen më 1959, e që këto më parë ishin pjesë të Sanxhakut të Novi Pazarit! Serbia në vazhdimësi, kërkoi ndryshim të kufijve, madje edhe ato i bëri edhe me forcën e armës nga 1878 e deri në Luftën e fundit në Luginë të Preshevës më 2001. Duke e patur parasysh edhe projektin serb, që nga Rankoviqi, Tito, Millosheviqi, e njejtë edhe nga zyrtarët e tashëm të Serbisë, për ndarje të Kosovës, ndryshim kufijësh etj! Serbia sot, ka kuptuar që ndodhet në pozitën afërsisht të ngjajshme, siç ne Shqipëtarët, u ndodhëm gjatë viteve 1878-1912!

Sot asnjë vend Euro-atlantik nuk është aleat i Serbisë, armiqësimi i popullit serbë shkaku i bombardimit të NATO-s( e udhëhequr nga SHBA), por edhe aleancave serbo-ruso-osmane, vazhdimisht ishte e orientuar nga orienti! Derisa të gjitha vendet kufitare me Serbinë, janë anëtare të NATO-s, kanë patur probleme të rënda me Serbinë( kujto Hungarinë; Bullgarinë, Kroacinë, Bosnjën, Shqipëtarët)! Duke e pa këtë situatë, dhe mos shpëtimin e saj përmes Rusisë, Serbia, dëshiron që të japë disa territore që sot etnikisht banohen nga Shqipëtarët, që së paku të nxjerrë territore të banuara me Serbë( të cilat i kishte serbizu, e që ishin toka po ashtu të banuara me Shqipëtar), për më shumë të krijoj pecedencë, që të kërkojë pastaj edhe 49% të Bosnjës, kurse Rusia të përligjë ndarjet në Gjeorgji më 2008 dhe të Ukrainës! Serbia duke tentu të merrte tërë Kosovën, dhe atë me forcën e armëve, duke mos u lënë asgjë Shqipëtarëve, kreu Luftën e 1998-1999, por që shkaktoi reagimin ndërkombëtar( disfatën më të madhe nuk e kishte humbjen e Kosovës, por humbjen e çdo aleati perëndimorë dhe armiqësimin e popullit serbë me Perëndimin dhe lidhjen e Shqipëtarëve vetëm me vendet Perëndimore e sidomos me SHBA-në dhe shkëputjen e Shqipëtarëve nga çdo lidhje lindore-islamike)! Serbia po ashtu humbi edhe një Luftë Speciale, të cilën e kishte filluar që nga 1844( e që nga maji 1453 deri më 1981, ortodoksët sllav-grekë e kishin fitu kundër neve Shqipëtarëve me ndihmën edhe të Perandorisë Osmane). Lufta Speciale ishte që neve Shqipëtarëve t’na islamizonin, t’na identifikonin si turq, boshnjak, musliman serbë, apo tek e fundit edhe si Shqipëtar musliman( të tipave që mohojnë Historinë, Heronjët, Kishat Shqipëtare, e që këto ua falin Serbisë)!

Këtë Luftë Speciale Serbia e filloi sidomos në vitet 1990-1992, me shkollimin në vendet arabe e hoxhallarëve vehabi, në frymën e terrorizmit islamik, anti-perëndimorë( veçanarisht anti-amerikan). Betejën e fundit të kësaj Lufte Speciale, Serbia e humbi me rënijen e radikalizimit, ekstremizimit, rekrutimit, organizimit të grupeve terroriste islamike për të shkuar në Siri( pra në fund të viteve 2014-2015!). Viteve të fundit, në vazhdimësi ndëgjohen deklarata nën panikë të zyrtarëve të Serbisë, që Shqipëtarët po zgjohen në Novi Pazar, Luginë, Iliridë; Shqipëtarët duan “Shqipërinë e Madhe”; Shqipëtarët janë duke “pushtu” Serbinë jugore; populli serbë ka mortalitet më të lartë, kurse Shqipëtarët ende janë me natalitetin më të lartë në Europë; Serbët janë duke u shpërngul nga Kosova, nga Lugina etj. Negociatorët tonë, do duhej që të kenë parasysh, që orientimi politik, gjeostrategjik, dhe të gjitha aspektet tjera që janë në disfavor të Serbisë, janë pakthim për së paku disa dekada! Largimi i Serbisë nga Rusia dhe orientimi Euro-atlantik, është tashmë shumë i vështirë, edhe për faktin që Serbia do duhej të pranonte koncesione jo vetëm përballë Shqipëtarëve, por edhe të tjerëve( Hungarezevë, Kroatëve, Boshnjakëve, Bullgarëve etj)! Por neve Shqipëtarëve s’do duhej lejuar t’na përfaqësonin askund, njerëzit që ende kanë mentalitetin orientalist-islamik, komunist, sllavist-titist.

Përfaqësuesit tanë, të mos ndjehen inferiorë para aleatëve tonë Euro-Atlantik, për faktin që subkoshienca e tyre mba ende deficitin e pësuar nga të qenit islamik, por të jenë vetëm Shqipëtar( si Fe të ketë Shqiptarinë)! Pas gjithë këtyre, e vetmja çfarë i mbetet Serbisë, është të krijojë një kufi etnik, të pranuar edhe nga Shqipëtarët miopist, që t’i ruaj tokat Shqipëtare( që tashmë i ka spastru etnikisht)! Andaj Lugina e Preshevës, duhet të Bashkohet me Kosovë, kurse Zubin Potoku, Leposaviqi e Zveçani, s’do duhej pranuar që të ndahen, derisa krijimi i Asociacionit me kompetenca ekzekutive në asnjë mënyrë s’do duhej pranuar! Derisa mbetja e Veriut, si zonë e trazuar, është më shumë në dëm të Serbisë, sesa të Kosovës, sidomos për rrugën e saj të integrimit Euro-atlantik( derisa mirfilli dihet që nga kontrabanda nuk mund të jetojnë gjithë qytetarët serbë të veriut, por vetëm kriminelët)! Shqipëtarëve na intereson çdo marrëveshje, dialog, me të cilin do avanconim Interesin tonë Kombëtar, si Bashkimin e Kombit tonë, Bashkimin e Kosovës me Shqipëri( për të rritur ndikimin në Ballkan, dhe për t’i ndihmu Trojeve tjera Shqipëtare), Bashkimin e Luginës me Kosovë, avansimin e Intereseve të Kombit tonë në Trojet tona dhe në Botë! Sot është Orëzeza për Serbi! Sot është Ora për Shqipëtarët! Më:12.09.2018 Skender Jashari i burgosur politik nga EULEX, për rastet e sulmeve kundër policisë dhe xhandarmërisë së Serbisë në Dobrosin komuna e Bujanocit. Ky shkrim është pjesë e marrur nga punimi i bërë gjatë qëndrimit në burgimin politik! Master drejtimi juridiko-penal dhe studime joformale ushtarake.

Nga Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike ([email protected])

Çdo vit, mijëra shqiptarë shkojnë e bien pre e pusive të kurdisura nga zyrtarë shtetëror, politikanë dhe qeveritarë, që nuk janë gjë tjetër veçse banditë, kriminelë spekulativ dhe lakmitarë, djem të plehrave.

Shqiptarë të trojeve dhe diasporës, banditët dhe kopilët e fëlliqtë shqipfolës të ulur në karriget Kuvendit, janë duke copëtuar Kosovën tonë dhe dhënë Serbisë. Mos rrini pasiv si burra mendërisht të kastruar! Në damarët e juaj qarkullon gjak shqiptari. Hiqni zvarrë nga Kuvendi djemtë e plehrave. Shtyni në përdorim energjitë e juaja ose digjuni!

***

Ne shqiptarët, në vend që të krenohemi me lashtësinë e historisë pellazge/ilire së qenies tonë kombëtare, bëjmë gjithçka që të tregojmë para botës së civilizuar se jemi indiferent dhe frikacak për të ndëshkuar kriminelët dhe tradhtarët e vendit; se nuk kemi prirje dhe aftësi shtet-formuese; se nuk bashkohemi t`u përballojmë kërcënimeve të rrezikshme ndaj integritetit dhe sovranitetit të vendit, prandaj nuk meritojmë të kemi një shtet serioz të përbashkët, si të gjithë evropianët tjerë; dhe që me kalimin e kohës, nuk bëhemi më të pjekur,  por më të çmendur.

***

Shqiptarët e Kosovës vullnetarisht, kaherë, janë bërë pre e “presidentit”, pelës (dhe pelave tjera të Kuvendit) së kuajve serbo-turk. Një sadisti të çmendur, që përveç kriminaliteteve ekonomike, vrasjeve të kundërshtarëve politik dhe tradhtisë kombëtare, dredhimet, gënjeshtrat dhe manipulimet i ka pasion të zjarrtë. Pasioni i këtij bërlloku, përmes veprimeve dhe trillimeve dinake e tinëzare për të mashtruar njerëzit dhe për t`iu shmangur përgjegjësisë për keqpërdorimin e detyrës, është për të ushtruar një kontroll të plotë dhe të pakufishëm mbi shqiptarët e Kosovës, pa dallim moshe apo gjinie. Të shtrëngojë ata që edhe më tutje të durojnë poshtërime, vuajtje, maltretime, pa pasur mundësi të kundërveprojnë në mbrojtje të dinjitetit personal/kombëtar dhe vendit të tyre. Duke ushtruar me decenie kontrollin e plotë mbi shqiptarët tjerë, e ka shndërruar jo vetëm Kosovën por edhe ata në një objekt të tij, në një pronë të tij private.

Ne nuk e duam atë tradhtar (“kosovar”) të lig dhe analfabet tragjikomik. Gënjeshtar profesionist dhe kriminel mafioz. Ne nuk duam një president i cili është ulur në karrige për 30 vjet. Ne nuk duam një president të përjetshëm, por duam ta dënojmë me burgim të përjetshëm. Ne nuk duam një president i cili është shndërruar në një zot të pagabueshëm, fjala e të cilit është gjykatësi i pakthyeshëm. Ne nuk duam një president i cili do të futë djalin e tij si president. Ne nuk duam që një president të trajtojë shqiptarët autokton sikur të ishin armiq ndërsa armiqtë (pushtuesit) e vendit si miq, dhe jep urdhra për të vrarë ata që nuk i pëlqen.

Fitorja do të jetë e jona, sepse ne luajmë me karta të hapura. Sepse ne “nuk e kuptojmë” politikën, kompromiset, negociatat e pista dhe mashtrimet e lira. Fitorja do të jetë e jona, sepse ëndrrat tona janë të drejta. Sepse ne kemi një aftësi natyrore për ta dashur vendin. Fitorja do të jetë e jona, sepse ne më mirë zgjedhim të vdesim me lavdi sesa të jetojmë pa dinjitet. Fitorja do të jetë e jona, sepse Shqipëria vjen e para dhe është më e madhe se çdo gjë.

Unë mendoj se ne shumë shpejtë do t` a pastrojmë oborrin tonë nga plehrat e qelbur dhe do të fillojmë me fletë të zbrazëta, të kapim lapsin dhe të fillojmë të shkruajmë të ardhmen tonë – me duart tona.

***

Ëndrra ime, shqiptarit të tre kontinenteve, lindur në Australi, jetoj në Amerikë, prejardhje nga Shqipëria:

Më kujtohet se ndjenja ime e përkatësisë në Shqipëri nuk është e detyrueshme, por zgjedhja ime. E zgjedh atë, sepse është mirë për mua të përkas atje, dhe jo mirë për Shqipërinë. Është mirë për mua që unë të di prej nga kanë ardhur gjyshërit e mi, nga ky vend që është edhe i imi, atje ku është shtëpia ime, dhe shtrati im, ku ndjehem që kam ardhur dhe atje ku unë nuk pres më për t’u kthyer në shtëpi.

Më kujtohet se duhet të kem një qëndrim pozitiv për vendin që kam zgjedhur t`i përkas. Duhet të mbetem optimist pavarësisht rrethanave. Ky vend do të jetë më i mirë për shkakun tim dhe të njerëzve që më rrethojnë.

Pa përkatësi dhe shpresë, më mirë do të vdisja. Nëse vazhdoj të jetoj pa një shkak të denjë, nuk jam më i mirë se kafshët që jetojnë për të ngrënë, për të fjetur dhe për kënaqësitë afatshkurtra që nuk mund ta ushqejnë shpirtin tim. Kjo ishte një zgjedhje përfundimtare që nuk kam nevojë ta rishikoj.

***

Nesër në mëngjes, bashkarish me disa koleg, miq dhe bashkëluftuar të mi shqiptaro-amerikan dhe australian, udhëtojmë për në Shqipëri, për një stërvitje 14 ditësh. Do të jetë kjo një reprizë e shtatorit të vitit 2012, ku afër dy muaj u stërvitëm në bjeshkët madhështore dhe ujërat e kaltra të Ksamilit. Natën e fundit para ikjes, në ditarin tim shkrova:

Fryrë zemrat dhe faqet me ngjyra të ndezura, homazh të dashurit Atdhe. Emri i shenjtë. Gjumi im është i heshtur, dhe askush nuk mund të ëndërrojë në mënyrë të lehtë dhe kështu të heshtur, kur malet dhe deti bie në gjumë, dhe askush nuk mund të buzëqeshë në mënyrë të qetë dhe të lumtur, kur zërat lundrues mbinatyror vdesin. Dhe, pyjet janë duke fjetur në luginë.

Shqipëri, Shqipëria ime, ma jep mua pranverën tënde, me diell mbi ujërat që lëkunden, por më dëgjo mua, më dëgjo mua kur ditët kalojnë dhe hijet e mbrëmjes mbulojnë ballin tim. Pastaj më mëso të zbehem, o Shqipëri moj nëna ime, dhe të hipi në një krevat në tokën tënde të shenjtë, kur vera e lënë vendin…

Meditim vetjak për përllogaritjet që bëhen korridoreve dhe tryezave diplomatike lidhur me të ardhmen e Kosovës.

Dekalogu i një zgjidhje të qëndrueshme apo molla e sherrit?

Nga Bedri Islami

Prej disa javësh, Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, i ka hyrë, nëse mund të themi kështu, detit në këmbë, për të dhënë një zgjidhje të papritur , ndoshta edhe e dhimbshme, për të ardhmen e vendit të tij.

Që të dyja anët e medaljes qëndrojnë mbi të dhe basti i vënë është nga më të rrezikshmit; jo vetëm për vetë atë, por edhe për rrjedhimet që mund të ketë një rajon shumë më i gjerë se Kosova.

Duke qenë i vetëdijshëm se është e pamundur të ketë ndarje të Kosovës – ai nuk e ka përfshirë këtë ide në projektin që ende askush nuk e ka të qartë deri në fund ; duke e ditur mirëfilli se shkëmbimi i territorit është, po ashtu, një mision i parealizueshëm, ai gjeti një term politik, i cili nuk është përdorur deri tani – kotrigjimi i padrejtësive, i cili mund të tingëllojë si qasje nacionaliste, por që i mbuluar në mjegullën e paqartësisë dhe i nisur nga e djeshmja e Thaçit si shefi i qeverisë, periudhë në të cilën u bënë lëshime të mëdha ndaj agresivitetit politik serb, dyshimet janë më të ndjeshme.

Thaçi, sa vjen e bëhet më i kuptueshëm, por enigma mbetet. Ditët e fundit ai deklaroi se nuk do të ketë as ndarje të Kosovës, as ndryshim të kufijve, por do të kërkojë me 7 shtator që Lugina e Preshevës, e njohur m shumë si Kosova Lindore t’i bashkohet mëmësisë së saj, Kosovës.

Shumë e lehtë për t’u shtruar, shumë e pëlqyeshme për të qenë e vërtetë, shumë e vështirë për t’u besuar dhe praktikisht e pamundur, nëse pas saj nuk ka lëshime të tjera të papërballueshme për Kosovn dhe të dëshirueshme për shtetin serb.

Që nga qershori i vitit 1999, kur po tërhiqej nga Kosova, shteti serb dhe gjithë strukturat e tij, që nga Akademia Serbe dhe deri tek Kisha orthodokse e saj, duke përfshirë mes tyre edhe shërbimin e fshehtë dhe bandat e politikës, kanë menduar vetëm një gjë: kthimin në Kosovë , ose, në pamundësi të saj, rrëmbimin e sa më shumë të drejtave për serbët në Kosovë. Përvoja e serbizimit të Bosnjës ka qenë një praktikë e provuar prej tyre dhe këtë e kanë synuar edhe në Kosovë.

Deri tani, mjerisht, shumë herë pala shqiptare është thyer nga vrulli i ofensivës politike serbe; ata janë gjendur më shumë përballë njëri tjetrit se sa në krah të njëri tjetrit, si po ndodh edhe këto ditë. Kaq shumë deklarata kontradiktore ka në politikën shqiptare të Kosovës sa është e vështirë të marrësh vesh se kush është dhe me kë, cilët janë atdhetarët e cilët përfituesit.

Paraja serbe e futur në Kosovë, përmes një ingranazhi të sofistikuar, por të njohur mirë, ka bërë punën e saj dhe njerëzit që mund të vendosin, janë tulatur.

Shërbimi i fshehtë serb në Kosovë ka pasur dhe vazhdon të ketë njerëzit e tij në shumë struktura të larta të politikës dhe, për fat të keq, ata nuk do të mund të hiqen aq lehtësisht, në mos tjetër, vetë ndërtimi i tyre i favorizon ato.

Lëngimi i politikës shqiptare në Kosovë, kur ajo kishte mbështetjen më të fuqishme të perëndimit është e mundur të shpaguhet rëndë: njëri ndër boshtet ku është mbështetur kjo politikë ka filluar të lëkundet, ndryshimi i stafit drejtues në SHBA është pikëllueshëm i rëndë për deklarimet, si ato të këshilltarit për Siguri Kombëtare pranë Presidentit amerikan, John Bolton.

Megjithatë, nga burime pranë qendrave studimore të lidhura me Kosovën dhe gjithë rajonin përreth saj, mendohet se janë hedhur pikat kryesore që mund t’i parashtrohen dy presidentëve në 7 shtator apo edhe disa ditë më pas, kur gjërat të jenë më të qeta dhe kur presioni do të jetë më i lehtë se tani.

Cilat mund të jenë ato:

1- Serbia të njohë shtetin e pavarur të Kosovës dhe të bëjë modifikimet e duhura në Kushtetutën e saj.

Shënim – Njohja e Kosovës si shtet i pavarur nga shteti serb do të thotë pranimi de fakto dhe de jure i një realiteti të ri politik dhe do të kishte ndikim të jashtëzakonshëm për njohjen e mëtejshme të shtetit të Kosovës. Enigma mbetet në atë që qëndron pas kësaj njohje, cilat janë nënurat e këtij vendimi dhe a përputhen ato me aspiratat e popullit në Kosovë?

2- Të bëhet korrigjimi i kufirit të tashëm ekzistues duke kaluar dy komuna me popullsi dërmuese serbe, Leposaviqi dhe Leshaku në shtetin serb, ndërsa komuna e Preshevës të jetë pjesë e Kosovës.

Dy komunat tjera, Bujanovci dhe Medvegja, për shkak të përqindjes së madhe të banorëve serbë, nga dëbimi i shqiptarëve, të kenë të drejta më të ndjeshme autonomiste, por nuk do të jenë pjesë e Kosovës.

Meditim: Kjo mund të sjellë një reaksion zinxhir të pandalshëm dot, jo vetëm n trevat shqiptare,por edhe rreth tyre. Nga ana tjetër, braktisja e dy komunave shqiptare, nga të cilat banorët janë shpërngulur dhunshëm, do të mund të trajtohet si braktisje e bashkatdhetarëve dhe do të kemi pas pak vitesh dy komuna të tjera të zbrazura nga vendasit autoktonë.

Besohet se për miratimin e këtij ndryshimi, që nuk do të quhet shkëmbim territoresh, Presidenti i Kosovës do i drejtohet popullit përmes një referendumi, në të cilin është i bindur se do të ketë përkrahje të ndjeshme.

3- Si shenjë e pranimit të republikës së Kosovës dhe vendosjes së marrëdhënieve me shtetin serb, në të dy anët, të bëhet një amnisti e përgjithshme për të gjithë krimet e luftës dhe, në këtë rast, të ndalojë aktivitetin e saj Gjykata Speciale.

Shënim – një amnisti e tillë do e shfajësonte shtetin serb nga gjithë krimet që ka bërë në Kosovë në mënyrë institucionale. Krimet e pashembullta në Kosovë, sidomos në periudhën e luftës çlirimtare, janë të përbindshme; ata kanë marrë jetë e mijra njerëzve në emër të shtetit të tyre; ende mijra njerëz kërkojnë të afërmit e tyre.

Nga ana tjetër, pranimi i kësaj amnistie do të ishte dënim i rëndë për vetë luftën çlirimtare, pasi akuzat e hedhura nga Dik Marty dhe Karla Del Ponte, do të mbeteshin si fakte jetike dhe do e shoqëronin Kosovën në gjithë vazhdimin e mëtejshëm të jetës së saj.

Ideja e një amnistie të përgjithshme, e cila, si mendohet, vjen nga administrata amerikane, do lehtësonte trazimin e shum liderëve të sotëm politikë, në të gjithë forcat politike, të cilët ndjekin me ankth zhvillimin e hetimeve.

Si duket, edhe deklarata e vonshme e prokurorit të rë të përgjithshëm, se ende nuk ka gjetur fakte që mund të ngrihen akuza të plota, është rrjedhë e këtij mendimi.

4- Shtetet perëndimore që deri tani kanë bërë e vazhdojnë të bëjnë presion ndaj shtetit serb, duke e kushtëzuar pozitën e saj ndërkombëtare me njohjen e shtetit të Kosovës, do të ndikojnë për pranimin e shpejtë dhe pa kushte të tjera të shtetit serb në strukturat e larta të BE.

Shënim: në fakt, ky është njëri ndër synimet më të rëndësishme të shtetit serb. Pranimi i saj në BE do të kishte zhvillime negative edhe për vetë Kosovën, e cila nesër mund të ndeshet me refuzimin e saj për të përfituar në minoritetin serb që ka në Kosovë, por do të bënte të mundur që edhe shteti shqiptar të kishte refuzimin serb për pranimin e tij në BE.

5- Kosova, pas njohjes së shtetit të saj nga Serbia do të marrë disa avancime ndërkombëtare, të mirëpritura dhe të domosdoshme për vetë statusin e saj, si pranimi në OKB fillimisht, e më pas në NATO, BE dhe struktura të tjera jetike.

Në fakt, megjithëse e mirëpritur, ky do të ishte bonusi që do i jepej Parlamentit të Kosovës, i cili, i ndodhur përballë kësaj dileme: ose pranimi në OKB e më pas në NATO e BE, duke pranuar këtë marrëveshje, ose qëndrimi larg tyre, do të mund të zgjidhnin mbështetjen e këtij pakti, edhe pse shumë prej tyre nuk do të ishin dakord. Partitë në pushtet, sipas përvojës së deritashme, me ndonjë përjashtim të pakët, do të ishin pro, edhe LDK-ja do të shkonte në këtë rrugç, problemi do të mbetej Lëvizja VV, e cila, duke e ditur se kohët e vështira janë në prag, duan të shpejtojnë me zgjedhjet e reja politike, për ndryshimin e qeverisë.

6- Formimi i Zajednicës, bashkësisë së komunave me shumicë serbe, nën një asosacion të vetëm, të përbashkët, i cili do të jetë fillimisht sipas planit të paraqitur nga Marti Ahtisaari dhe i miratuar nga parlamenti i Kosovës. 10 komuna me shumicë serbe, disa nga të cilat në veriun e Kosovës, do të kenë të drejta më të shumta autonomiste, por pa e shkëputur nga ligjet dhe vendimet e Parlamentit të Kosovës.

Shënim – Megjithëse nuk do të mund të jetë e shkruar fare qartë, krijimi i këtij Asosacioni do të kalojë përmes disa fazave; ai do të ketë rritje dhe ndjeshmëri më të lartë gjithëherë kur Kosovës do i afrohen përparësi politike e diplomatike, si në rastin e pranimit në OKB dhe kështu që, jo papritmas, ky Asosacion do të mund të ketë të gjitha atributet e një republike të re serbe brenda trupit të Kosovës, por shumë më e rrezikshme dhe më agresive se ajo e Bosnjës, pasi nuk është në një territor kompakt dhe ka me vete mbështetje të fuqishme nga shteti serb, si karamele për njohjen e shtetit të Kosovës.

1. Zonat me rëndësi jetike për Kosovën, si Mitrovica apo qendrat e tjera jetike, nuk do të ndahen. Ata, edhe më tej do të administrohen si tani.

Shënim – në fakt, si thotë profesor rexhep Qosja, komuna e Mitrovicës së Veriut, është që tani si një komunë autonome e përtej saj. Srbët nuk do të synojnë ta bëjnë edhe publikisht të njohur një fakt, i cili, megjithatë, njihet.

Politika e 20 viteve në Kosovë çështjen e bashkimit të Mitrovicës e ka pasur slogan politik, një çështje sa për të shkuar kohën, asnjëherë dhe nga askush nuk është bërë diçka e vyer për të bërë bashkimin e një komune, e cila ka qenë gjithnjë bashkë.

Me krijimin e Asosacionit serb në Kosovë, kjo komunë, e Mitrovicës së Veriut, edhe m tej do të jetë e shkëputur faktikisht nga Kosova dhe e afruar me Beogradin.

Do të duhej domosdoshmërisht që në diskutimin e saj, dhe jo vetëm të saj, të vendosen pikat mbi “i”, për heqjen dorë të shtetit serb dhe strukturave të saj të ndërhyrjes në punët e Kosovës dhe të mbështetjes politike dhe informative të këtyre komunave.

8- Të bëhet definimi përfundim i kufijve, demarkacioni, sipas ndarjes administrative të shtetit jugosllav, duke pasur parasysh edhe pikat e cekura në marrëveshjen e mësipërme. Lëvizjet e natyrshme do të monitorohen nga ekip ndërkombëtar dhe miratohen nga parlamentet përkatëse.

Shënim – përvoja e demarkacionit me shtetin malazez dëshmoi se lehtësisht mund të falen pjesë të territorit shqiptar në veriun e tij, ashtu si ndodh edhe në jugun e Kosovës, në ndërlidhjen me shtetin maqedonas.

Sa herë që Kosova ka synuar të definojë kufijtë, aq herë ka humbur.

9- Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe struktura të fuqishme të institucioneve europiane të propozojnë pranë Komisionit të Posaçëm për Çmimin Nobel për paqe që të nominojnë presidentët Thaçi e Vuçiç për arritjen e marrëveshjes.

Shënim – Kjo, në fakt, do të ishte karamelja e fundit e një marrëveshje politike, e cila, kështu si është hedhur, shumë vetëve do i dukej si e pranueshme, por që , duke qenë baza e një diskutimi të gjatë dhe të vështirë, do të kishte pas vetes edhe pasoja të paparashikuara.

10- Mes Republikës së Kosovës dhe republikës së Serbisë, përmes strukturave dypalëshe dhe me praninë e institucioneve ndërkombëtare, të zgjidhen me marrëveshje dypalëshe të gjitha problemet e mbetura nga e kaluara, sidomos në fushën e energjisë, të sigurimit pensional, të lëvizjes së lirë, të tregtisë etj.

Në vend të mbylljes:

Dekalogu i menduar më sipër, i cili po diskutohet në shumë qarqe jashtë Kosovës, mund të mos i jetë i gjithi i shtruar në 7 shtator, por sinjalet janë dhënë se përmes tyre do të kalojnë shumë përplasje të fuqishme dhe, po ashtu, shumë lëshime të pasojshme.

Ndoshta vetëm ndonjëra prej tyre mund të realizohet.

Por diskutimi i shtatorit duhet të fillojë jo nga miqësia presidenciale, por nga njohja e menjëhershme e republikës së Kosovës, që gjërat të jenë të barabarta dhe të kalojnë atë cakun e padëshirueshëm të nëpërkëmbjes.

Në fund të fundit, ajo nga e cila trembem përsonalisht qëndron në thënien e vjetër se “asnjëherë krushqitë me serbët, aq më tepër, krushqitë politike, nuk kanë qenë në të mbarë të Kosovës”.

Shaqir Vukaj-Kohët e fundit, sidomos gjatë muajit gusht të këtij viti është rihapur çështja e kufirit midis Kosovës dhe Serbisë, ku janë përfshirë Presidentët e Kosovës dhe Serbisë, por edhe personalitete të larta të politikës në të dy vendet dhe në vende të tjera të rajonit. Por, si do që të vijnë punët, në thelb mbetet pyetjamadhore: Kur do të bashkohet Kosova me Shqipërinë? Këtë duan të dinë shqiptarët. Mirëpo, para se të arrijmë te përgjigjja e kësaj pyetjeje, tani që po flitet për ripërcaktim të kufijve midis Kosovës dhe Serbisë, le të shtrojmë një pyetje më imediate: A do t’i bashkohet veriu, dmthMitrovica Kosovës?

Është kjo padyshim një nga çështjet më të nxehta, kur dihet ecuria e marrëdhënieve midis shqiptarëve dhe serbëve. Për këtë çështje do të diskutohet në javën e parë të shtatorit në Bruksel në prani të kryetarëve Thaçi dhe Vuçiç. Por sa i mundur është realizimi i këtij projekti? Në këtë studim, pjesën më të madhe të të cilit e kam shkruar shtatë vjet më parë, unë bëj një retrospektivë historike të kësaj historie. Ky nuk është një debat i lindur papritmas. Projektet dhe idetë janë hedhur në tryezat e politikës e të diplomacisë shumë kohë më parë…

***

Tashmë edhe Beogradi është  bindur se Kosova nuk do të jetë më nën Serbinë, dhe veprimet e shumta që kanë ndërmarrë politikanët serbë, rrahin larg e kanë synime e qëllime  të përcaktuara qartë, e që nuk lidhen vetëm me ndarjen e asaj pjese të Kosovës që jeton e shkëputur prej saj. Ata nuk i shqetëson kjo pjesë e Kosovës, që ka marrë emrin Veriu i Kosovës, të cilën serbët, nga  v.2002, e kanë ndarë me  “vijë të verdhë”, megjithëse de jure është pjesë e Kosovës, por de facto jeton si pjesë e Serbisë, mbasi, siç thotë edhe eksperti amerikan për Ballkanin, D. Server  “Në Veriun e Kosovës nuk ka struktura paralele, por ka vetëm institucione serbe”.

Ka vite që problemi i ndarjes se Kosovës, është bërë objekt diskutimesh e propozimesh nga më të ndryshmet, për të cilin janë shprehur presidentë e kryeministra, ministra të jashtëm e të mbrojtjes, politikanë e politologë, analistë e gazetarë të shumë vendeve, që nga ShBA, Anglia, Rusia, Gjermania, Franca, Italia etj. e ku janë dhënë mendime nga më të ndryshmet, pro dhe kundra, e në mjaft raste të dykuptimta e të paqarta…

Ideja për  ndarjen e  Kosovës është e vjetër, dhe ka lindur dekada më parë (sipas disa studiuesve, ka dokumente se në Beograd me këtë problem janë marrë që në fund të viteve 60-të) në atë kohë kur disa politikanë largpamës parashikonin se Jugosllavia mund të shpërbehej…

Po të shkojmë më thellë në histori, që në kohën e Perandorisë Osmane, Kosova është ndarë disa herë, por, në çdo rast brenda vilajeteve shqiptare. Fuqitë e Mëdha dhe Serbia (Jugosllavia) e kanë ndarë e copëtuar si kanë dashur Kosovën. Në Londër, në v. 1913, Fuqitë e Mëdha e ndanë Kosovën nga trungu natyral shqiptar, duke e lënë jashtë kufijve të  Shqipërisë (ndarja më tragjike), por Malësinë e Gjakovës (Tropojën) e ndan nga Kosova dhe ia lanë Shqipërisë. Gjatë Luftës Dytë Botërore, kur Gjermania Naziste dhe Italinë Fashiste krijuan të ashtuquajturën “Shqipëri Etnike” (megjithëse të cunguar) veriun e Mitrovicës e mbajti Gjermania për vete. Mbas Luftës së Dytë Botërore, Beogradi e ndau dhe e bashkoi sa herë deshi dhe si deshi Kosovën, në vartësi me interesat e momentit, ashtu siç bëri me të gjitha tokat shqiptare dhe popullsinë shqiptare të ish Jugosllavisë.

Kur punët po shkonin keq në Jugosllavi, dhe lëvizjet në republika të ndryshme për shkëputje nga Serbia po ktheheshin në lëvizje popullore, në Beograd filluan të hidhen ide e të bëhen projekte për ndarjen e Kosovës, me qellim që ai të mbante sa me shumë për vete.

Si ideator për ndarjen e Kosovës, autorë të ndryshëm reklamojnë “babain e kombit” serb, akademikun Dobrica Qosiç, (president i Jugosllavisë në vitet 1992-1993). Që në vitet ’80-të, ai në biseda private, për t’iu shmangur termit “ndarje” të Kosovës,  përdorte fjalën “kufizim” me shqiptarët. Në “Shënime pune” të vitit 1991 ai shkruante: “Rishikimi i kufijve është i pashmangshëm, demokratik dhe shpëtimtar për popujt jugosllavë dhe të Europës”, ndërsa në v. 1993 shkruante “bashkimi i popullit shqiptar është historikisht i pashmangshëm”, prandaj ai propozonte “rikompozimin e të gjithë hapësirës jugosllave dhe ballkanike mbi bazën e “vetëvendosjes së popujve” (parullë e përdorur gjerësisht nga Tito e shokët e tij që para Luftës së Dytë Botërore).

Në ato vite, edhe jashtë Jugosllavisë, janë paraqitur projekte e propozime për ndarjen e Kosovës. Ndërmjet të tjerash, përmendim atë të botuar në revistën gjeopolitike italiane “Limes”, (shoqëruar edhe me harta) sipas të cilit, Serbisë duhej t’i jepej gjithë rajoni i Trepçës, Fushë Kosova etj. dhe kufiri duhej të kalonte diku në periferi të Prishtinës. Qyteti i Pejës së bashku me Patriarkanën e Pejës, si dhe manastiret e Deçanit dhe Graçanicës duhej t’i jepeshin Malit të Zi.

Sipas një propozimi të B.Krstiçit, ato rajone që nuk do të mund të kontrolloheshin nga ushtria dhe policia serbe, do të merrnin një status të posaçëm, nën kontrollin e paqeruajtësve, ndërsa pjesët e tjera do t’i jepeshin Serbisë (tërheq vëmendjen fakti se Kryeministri i ardhshëm i Serbisë, Koshtunica shprehej pro këtij projekti). Një projekt tjetër është ai i paraqitur nga M. Radovanoviçi, sipas të cilit 40% e territorit të Kosovës do i jepej Serbisë, ndërsa pjesa tjetër, do të kishte një autonomi të zgjeruar, por, pa të drejtë shkëputje.

Mbas Dejtonit, pra mbas v.1996, diskutimet për ndarje trajtoheshin më shumë në rrafshin demografik, dhe kryesisht, në nivel akademik. Akademiku A. Despiç, shkruante se “mbas 30 vjetësh në Serbi do të kemi dy popuj, me popullsi pothuajse të barabartë, me dy gjuhë krejtësisht të ndryshme” etj. Ai bënte thirrje për “të filluar bisedimet me ata që insistojnë për shkëputjen e Kosovës, për një shkëputje të civilizuar” gjë që u prit shumë keq nga shumica e drejtuesve të partive serbe të asaj kohe (Millosheviçi, Drashkoviçi, Shesheli, Arkani, Koshtunica etj).

Tërheq vëmendjen një projekt i botuar në v.1998 përsëri në revistën italiane”Limes” (si shpesh janë marrë disa qarqe italiane me këto probleme) për kantonizimin e Kosovës. Sipas tij, në qytete, do të krijohej një administratë e përbashkët serbo-shqiptare,  ndërsa në kantone do të përfshiheshin krahinat fshatare me shumicë popullsi serbe, ku duhej të përfshiheshin dhe të gjitha kishat dhe manastiret ortodokse, të cilave do t’u ktheheshin tokat që  kishin pas deri në Luftën e Dytë Botërore. Një projekt të ngjashëm ka përpunuar në atë kohë dhe Kisha Ortodokse serbe, të cilin ia kishte paraqitur Ministrive të Jashtme të Francës dhe Gjermanisë. Ministrat e jashtëm të këtyre vendeve, Vedrin dhe Fisher e hodhën poshtë një propozim të tillë, mbasi, sipas tyre ai “ishte në kundërshtim me qëllimin e komunitetit ndërkombëtar, për krijimin e një Kosove etnike”. Të njëjtin qëndrim në atë kohë mbajti dhe Departamenti i Shtetit i ShBA. Tërheqë vëmendjen termi “Kosovë etnike” i përdorur në atë kohë prej tyre, e që filloi të zinte vend në fjalorin politik ndërkombëtar…

Ideja e ndarjes së Kosovës mbështetej edhe nga disa politikanë e ekspertë perëndimorë (në atë kohë u hodh edhe ideja për ndarjen e Kosovës midis Jugosllavisë dhe Shqipërisë) Ndërmjet tjerëve, kjo ide mbështetej edhe nga ish ambasadori i ShBA në Jugosllavi në vitet 1989-1992 U. Cimerman, i cili, megjithëse mbështeste ndarjen, shprehej se ndarja, sipas propozimit serb është e papranueshme sepse “shqiptarët duhet të marrin pjesën më të madhe të territorit, ndërsa serbët, territorin në të cilin ndodhen një pjesë e manastireve të mesjetës”. Siç propozonte ai, pjesa shqiptare duhej të ishte e pavarur, ose të bashkohej me Shqipërinë.

Edhe më radikal ka qenë në atë periudhë Lordi D. Ouen (përfaqësues i BE për Ballkanin në vitet 1992-1995)  i cili në fund të v.1998, shprehej se nëpërmjet ndryshimit të kufijve në Ballkan, mund të arrihet stabilizimi i Bosnjës dhe të shmanget lufta në Kosovë. Në mbështetje të kësaj ideje, kryeredaktori i “The Neë York Times”, T. Fridman shkruante se kushti për t’u tërhequr trupat amerikane dhe të NATO-s nga Ballkani “është që shumica e popullsisë të jetojë aty ku dëshiron”.

Në vitin 1998, kur komuniteti ndërkombëtar filloi të angazhohej seriozisht për zgjidhjen e problemit të Kosovës, edhe në Rusi filluan të flasin për mundësinë e ndarjes së Kosovës. Megjithëse jo zyrtarisht, personalitete të ndryshme iu qasën kësaj teme. Kështu në shtator të atij viti, J. Moskovskij, bashkëpunëtor me peshë i Akademisë së Shërbimeve Shtetërore pranë Presidentit Jelcin, doli publikisht (në dukje, në kundërshtim me politikën zyrtare të Moskës) në mbështetje të shkëputjes dhe pavarësisë së Kosovës, por me kusht që një pjesë e territorit të Kosovës t’i jepet Serbisë, në mënyrë që serbëve t’u jepet mundësia “të ruajnë territoret që banohen kompaktësisht nga serbë etnikë, që nuk duan të bashkohen me shqiptarët”.  N/kryetari i Dumës Shtetërore (Parlamenti rus) Baburin (specialist i njohur dhe i angazhuar me problemet e kufijve të Jugosllavisë) gjatë një bisede në shtator të v. 1998 ( kur punoja si ambasador i Shqipërisë në Moskë) më ka thënë se  “herët a vonë, Kosova do të shkëputet nga Serbia, por një pjesë e saj do t’i mbetet Serbisë”.

Ndaj këtyre propozimeve, në atë kohë reaguan edhe shqiptarët. Lideri e asaj kohe i shqiptarëve të Kosovës, Ibrahim Rugova,  foli mbi mundësinë e ndarjes së Kosovës, por hodhi poshtë variantet e propozuara nga serbët, mbasi siç shprehej ai, sipas këtyre varianteve “jashtë Kosove mbeten 1 milion shqiptarë”. Sipas tij, në rast ndarje, serbët mund të llogarisin të marrin komunën e krijuar rishtazi të Zubin-Potokut, si dhe disa zona tjera në veri të Kosovës, të përfshira administrativisht brenda Kosovës mbas Luftës së Dytë Botërore, por “me kusht që brenda Kosovës të përfshihen krahinat me shumicë popullsie shqiptare që ndodhen brenda Serbisë e konkretisht Presheva, Bujanovci, e Medvegja”. Rugova insistonte që brenda Kosovës të përfshihej pjesa veriore e Mitrovicës.

Gjatë kohës se Luftës për Kosovën, në pranverë të v.1999, kur problemi i të ardhmes së Kosovës diskutohej në shumë takime e tavolina, madje edhe të nivelit më të lartë, ndërmjet tjerave, në rast pavarësie për Kosovën, ndarja e saj, ishte një ndër variantet e mundshme që ish hedhur për diskutim. Në atë kohë, në Moskë (që ishte mbështetësja kryesore e Beogradit) analistë e politologë rusë me peshë, herë pas here dilnin me idenë për ndarjen e Kosovës, Madje ne trupin diplomatik të asaj kohe ishte krijuar bindja se sido që të vijë puna, edhe mbas shumë vitesh, Serbia nuk do e lëshojë të gjithë Kosovën. Disa materiale e kujtime të aktorëve të rëndësishëm të asaj periudhe, të botuara kohët e fundit, vërtetojnë se ata kanë pas të drejtë.

Ata që kanë ndjekur zhvillimet lidhur me Kosovën në atë kohë, kujtojnë përpjekjet, mosmarrëveshjet e përplasjet e Rusisë me NATO-n e ShBA, e cila, dërgimin e pjesëmarrjen   e trupave paqeruajtëse ruse në Kosovë e kushtëzonte me dhënien asaj të një zone apo sektori të veçantë, në veri të Kosovës, ku serbët janë shumicë, mbasi, siç shprehej presidenti i ardhshëm i Rusisë V. Putin “serbët kanë besim vetëm tek rusët”. Pavarësisht se Rusisë nuk iu dha zonë e veçantë në veri dhe paqeruajtësit rusë u dislokuan brenda sektorëve të ShBA, Gjermanisë dhe Francës, ndërkombëtarët, e ndanë Kosovën, vunë kufirin tek ura e Ibrit në Mitrovicë, dhe nuk lejuan që UÇK-ja të kalonte matanë urës, duke e ndarë realisht Kosovën,  dhe duke venë në jetë një nder variantet serbe për ndarjen e saj. Atëherë lindi dhe emërtimi “Veriu i Kosovës”, emërtim i ri, në dukje gjeografik, por në thelb me përmbajtje politiko- administrativo-territoriale…

Pavarësisht se ç’kanë thënë e ç’thonë politikanë amerikanë e europianë, ndarja e Kosovës është bërë me qëllime të caktuara nga ndërkombëtarët që në qershor të v.1999, atëherë kur trupat e NATO-s u futën në Kosovë, dhe nuk e kaluan  urën e Ibrit, duke mos lejuar as UÇK-në të hyjë as në pjesën veriore të qytetit të Mitrovicas, qytet historikisht shqiptar, duke e lënë ketë pjesë të territorit të Kosovës në duar të ushtrisë e policisë jugosllave. Ndonjë politikan me peshë i asaj kohe, tani e pranon  këtë “gabim”. Kështu Bernard Kushner  në librin e tij “Luftëtarët e paqes” shkruan: “Forcat franceze zunë urën e Ibrit dhe nuk i ndoqën forcat serbe, disa prej të cilëve, vrasës e kriminelë mbanin në rripat e mesit skalpet dhe flokët e grave të vrara. Me urdhër të kujt ishin ndaluar forcat e UÇK-së tek ura e Ibrit? Kurrë nuk kam arritur ta mësoja saktësisht, por ky ishte një gabim i madh politik”.

Unë kam bindjen se nuk ka qenë “gabim i madh politik”, por një gjë e planifikuar mirë, deri në hollësi.

Mbas çlirimit të Kosovës, kur akoma nuk ishte vendosur për statusin e saj, vazhdonin diskutimet, hidheshin ide e bëheshin  projekte për të ardhmen e saj. Në fillim të viteve 2000, mbas ardhjes në pushtet të Z. Xhinxhiçit, zëvendësi i tij, N. Çoviç, doli me propozimin për krijimin në Kosovë të dy etniteteve, serb dhe shqiptar, që në të vërtetë ishte përsëritje e disa ideve e propozimeve të vjetra. Kundërpërgjigja e disa veprimtarëve shqiptarë ishte e menjëhershme, se “kjo është prelud gjakderdhjeje”. Në v.2003 në intervistat, dhënë kanalit televiziv “BK” dhe gazetës “The Times”, Xhinxhiçi u shpreh për krijimin e një “minishteti kosovar” (që praktikisht do të thoshte ndarje e Kosovës),  e që u prit me kritika të ashpra si brenda Serbisë ashtu dhe nga ndërkombëtarët.

Disa nga politikanët serbë që e kuptonin realitetin, dhe shihnin se pavarësia e Kosovës është e pashmangshme, filluan të flisnin haptazi se duhet “shpëtuar çfarë mund të shpëtohet”, ku ata kishin parasysh marrjen e Veriut të Kosovës, domethënë territoret sipër lumin Ibër. Sipas “Shënimeve të Xhinxhiçit” nëse “Kosova shkon drejt pavarësisë, dhe ne nuk mund ta ndalojmë”, atëherë “ne do të kërkojmë: a- ndarjen territoriale b- garanci efektive territoriale për serbët e mbetur në pjesën shqiptare c- status të posaçëm për objektet e kultit”. Por edhe ky propozim i Xhinxhiçit do të thoshte që vërtetë mund të krijohej një minishtet kosovar, por mënyra e funksionimit të tij të ishte e tillë, që praktikisht, ai të varej nga Beogradi.

Që atëherë, disa  politikanë serbë shpreheshin se “ndarja e Kosovës do të jetë zgjidhja e fundit”. Edhe mbas vrasjes së Xhinxhiçit, vazhduan diskutimet e  propozimet për të ardhmen e Kosovës.

Në nëntor 2004, zv/kryeministri i Serbisë Llabus, propozoi organizimin e një konference ndërkombëtare për të diskutuar të ardhmen e Kosovës, që sipas tij, duhej të ndahej në dy kantone, ku kantoni verior duhej të kufizohej me Serbinë dhe tjetri me Shqipërinë. Manastiret e monumentet kulturore e historike serbe, sipas tij, duhej të fitonin një status eksterritorial. Ai propozonte që në të dy kantonet  të kishte forca të NATO-s.

Në nëntor 2005, gjatë vizitës në Moskë, presidenti serb Tadiç, në takimin me presidentin rus V. Putin u shpreh se një ndër rrugët për zgjidhjen e problemit të Kosovës mund të jetë “krijimi i dy etniteteve”.

Të gjitha këto ide e propozime, pavarësisht nga mënyrat si paraqiteshin, ishin përsëritje e propozimeve të mëparshme, e që kishin për qëllim ruajtjen e unitetit administrativ të serbëve të shpërndarë nëpër enklava, si dhe të monumenteve, që ata i quajnë të gjitha serbe, pra mbajtjen e Kosovës nën Serbinë.

Qëndrimi i ndërkombëtarëve në këtë periudhë ishte i ndryshëm. Kishte prej atyre që i kundërshtonin këto ide e propozime të Beogradit, por kishte dhe prej atyre që i mbështesnin, pra që ishin dakord për ndarjen e Kosovës. Kështu S. Mejer zv/shef i CIA-s për Ballkanin,  shprehej se “ndryshimi i kufijve nuk ka qenë kurrë i pamundur për BE-në dhe OKB-në” dhe se ideja e ndarjes së Kosovës nuk duhet përjashtuar. Sipas tij “serbët mund të merrnin territoret në veri të Ibrit, me garanci që monumentet serbe të kultit të gëzojnë të drejtën e eksterritorialitetit”.

Pro ndarjes së Kosovës, në atë kohë, u shpreh dhe anëtari i Këshillit amerikan të Marrëdhënieve Ndërkombëtare C. Kapllan i cili tha se “Duke lëshuar Veriun e Kosovës, Prishtina do të lirohet nga përpjekjet e kota për rivendosjen e pushtetit mbi territorin që do të ruajë marrëdhëniet me Beogradin”. Po kështu u shpreh dhe ish ambasadori i RF Gjermane H.Ajf.

Gjatë v.2006, në medien serbe dominonte mendimi, se e “vetmja rrugë në situatën e krijuar ishte ndarja e Kosovës”, ndërsa gjatë vitit 2007 shihet një qëndrim tjetër. Politikanët me peshë, nuk përsërisnin idenë e ndarjes së Kosovës, por atë të decentralizimit të pushtetit, që praktikisht do të thoshte që Kosova të mbetej në përbërje të Serbisë.

Por në ndryshim me Beogradin, gjatë këtij viti, nga ndërkombëtarët dëgjoheshin zëra mbi mundësinë e ndarjes së Kosovës, si minimum shkëputjen e Veriut të Kosovës. Tërhiqte vëmendjen në atë kohë qëndrimi i Moskës, ku filloi të flitej gjithnjë e më shpesh për mundësinë e ndarjes së Kosovës. Madje, një prej kundërshtarëve më të ashpër të pavarësisë së Kosovës dhe ndarjes së saj, ish-Kryeministri i Rusisë, E. Primakov doli zyrtarisht me propozimin për ndarjen e Kosovës, si “varianti më i mirë ndër të këqijtë” ku shprehej pothuajse i sigurt se “Beogradi do ta pranonte një variant të tillë”, por vinte në dyshim qëndrimin e Prishtinës dhe të amerikanëve. Në atë periudhë, edhe përfaqësuesi i Treshes ndërmjetësuese të BE-së për Kosovën, ambasadori V. Ishinger, doli me propozim për ndarjen e Kosovës, por “në se do të ishin dakord Beogradi dhe Prishtina”.

Mbas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, qëndrimi zyrtar i ShBA dhe BE-së ndryshoi. Ata filluan të shpreheshin më qartë kundër ndarjes së Kosovës. Kështu, me 29 shkurt 2008, përfaqësuesi i Departamentit të Shtetit N. Berns deklaroi se ShBA “shprehen kategorikisht kundër ndarjes së Kosovës”, Ministri i Jashtëm gjerman V.Shtajmajer deklaroi se “Misioni i OKB-së duhet të shtrihet në të gjithë Kosovën”. Ndërsa me 7 tetor 2010 sekretari amerikan i Mbrojtjes R.Gejts deklaroi se: “Unë nuk mendoj se ndarja e Kosovës nuk do të jetë zgjidhje, as tani, as në të ardhmen”, çka u komentua si një zbutje e qëndrimit amerikan.

Por pavarësisht nga këto, Beogradi vazhdoi të thellonte masat që e përfshinin gjithnjë  edhe më shumë Veriun e Kosovës brenda Serbisë, madje duke iu kundërvënë haptazi ndërkombëtarëve, siç ishin lidhja hekurudhore e Veriut të Kosovës me Serbinë, mbështetja e organeve serbe të drejtësisë në Mitrovicë apo insistimi për ndarjen e pushtetit midis misionit të OKB-së dhe Serbisë në veri në lumit Ibër etj.

Krahas këtyre, udhëheqës të lartë të Serbisë rifilluan të flisnin zyrtarisht për ndarjen e Kosovës. Kështu në fund të shtatorit 2008, presidenti Tadiç, në një intervistë dhënë televizionit serb tha se: “Unë jam gati të mendoj për ndarjen e Kosovës, në se të gjitha variantet e tjerë, dhe ata janë të shumtë, janë të pamundur. Ka akoma mjaft rrugë të tjera për zgjidhjen e këtij problemi në formatin e autonomisë së gjerë, por në qoftë nuk arrihet asgjë, atëherë mund të shohim edhe këtë variant”.

(Vijon)

Lufta tregtare e Turqisë me Shtetet e Bashkuara, marrëdhëniet e saj të tensionuara me Bashkimin Europian dhe rënia drastike e vlerës së lirës i ka shqetësuar tregjet për rrezikun e madh të kontaminimit edhe gjetkë.

Europa dhe bankat e saj e kanë sidoqoftë fuqinë t’i kundërpërgjigjen një efekti domino, por ekonomitë e brishta të Ballkanit kanë çdo arsye të jenë nervoze.

Ekspertët e cituar nga “BIRN” argumentojnë se, ndërsa eksportet turke në rajon mund të rriten, të nxitura nga rënia e çmimeve dhe rrudhja e tregjeve për mallrat turke diku tjetër, trazirat financiare të vendit mund të frenojnë investimet e Turqisë, si ato shtetërore, ashtu edhe ato private, në një rajon të cilin Ankaraja është përpjekur shumë ta kultivojë sipas shijes së saj.

Monedha kombëtare e Turqisë ka humbur rreth 40 për qind të vlerës këtë vit, një rënie që i atribuohet shqetësimit të investitorëve rreth stilit gjithnjë e më autokratik të presidentit Recep Tayyip Erdogan, emërimit të dhëndrit të tij si ministër i Ekonomisë dhe pavarësisë në rënie të Bankës Qendrore atje.

Lira turke u dobësua sërish të martën përballë dollarit amerikan, pas paralajmërimit të ministrit të Financave, Berat Albajrak, se sanksionet tregtare të Shteteve të Bashkuara kundër Ankarasë mund të destabilizojnë Lindjen e Mesme.

Mosmarrëveshjet e Ankarasë me Uashingtonin rreth një pastori amerikan, të ndaluar në Turqi nën akuzat për terrorizëm, i kanë përshpejtuar humbjet e lirës, ndërsa në një aspekt më të gjerë, investitorët janë të shqetësuar për kursin e politikës monetare nën drejtimin e Erdoganit, që e cilëson veten “armik të normave të interesit”

l.h/ dita

Nga Bedri Islami-Ka disa ditë që shefat e opozitës, të shkuarit e të sotmit, paralajmërojnë se muaji shtator do të jetë ai i rrëzimit të qeverisë “Rama” dhe se, përmes një revolucioni opozitar, do të shkallmohet bota e mafias, do të marrë arratinë shefi i tashëm i qeverisë dhe gjithçka do të fillojë nga e para.

Shtatori është vërtet muaji nostalgjik i Berishës. 20 vite më parë, pikërisht kur Kosova ishte në udhëkryqin e saj më të madh, do të bëhej apo jo shtet i pavarur, “rastësisht” në të njëjtën kohë me ofensivën serbe dhe dezertimet e një grupi farkistësh të Bukoshit, Berisha provoi atë që sot quhet si grushti i shtetit i 14 shtatorit.

Dihet tashmë se si nisi gjithçka 20 vite më parë, si u nisën mitingashët demokratikas dhe republikanë të prirë nga një monarkist, çfarë vodhën, grabitën shkatërruan; dihet se si mbi tanke dhe makina të blinduara shëtisnin njerëzit e udhëzuar nga Izet Haxhia dhe ky i fundit në besë nga Sali Berisha; është i njohur momenti kur një farë Spahie thërriste në mikrofonin e RTSH se, “qeveria ra dhe se na jena tash qeveri”, ashtu si dihen nga të gjithë zbythjet pas një deklarate ndërkombëtare, tërheqja në bodrumet e selisë së tyre, ku më shumë kishte automatikë dhe mitralozë, se sa kishte njerëz.

Nostalgjia është e çuditshme: të bën të ëndërrosh dhe të krijosh në vete sajesën se një ditë shtatori, përmes një grupi, më shumë të paguar se sa idealistë, mund të rrëzosh qeverinë, mund të përmbysësh pushtetin dhe se pastaj, si nga një dorë e heshtur, mund të marrësh zyrat e ministrive dhe të vendosësh aty besnikët e tu.

Pamja fantazmagorike dhe turbulluese e disa të rinjve lësëistë në Jalë, të cilët si një kor naziskin bërtisnin për të shembur qeverinë dhe për të shkuar pas “burrneshës”, e bënin gjithçka edhe më pështiruese, pa folur pastaj për disa fëmijë, ende 10-vjeçarë, të cilët, si duket, i kishin marrë seriozisht fjalët e Petrit Vasilit dhe ishin nisur nga dielli i jugut për të shembur qeverinë.

Ka pesë vite, e diçka më shumë, qe Berisha bën të njëjtën thirrje: të shembet qeveria. Ende pa dorëzuar çelësat e zyrës së tij, të cilat i la diku në shtatorin e para 5 viteve, ish shefi i qeverisë bëri paralajmërimet si Kasandra greke: kjo qeveri do të shembet, këtë qeveri do e rrëzojmë, të ngrihemi në revolucion, ta shkallmojmë pushtetin e bijve të etërve, duke menduar se gropa financiare që kishte lënë pas vetes nuk do të mbushej kurrë.

Gjithçka është e qartë pse ndodh një thirrje e tillë: tek ai, megjithë pavendosmërinë e Rilindasve socialistë, është ende ndjenja e humbjes e bashkuar me drojën e së ardhmes.

Më mirë se gjithë të tjerët ai e di se kësaj here gjërat mund të shkojnë krejt ndryshe nga sa është pritur dhe se, lufta që i kanë shpallur diplomacisë ndërkombëtare nuk ka të bëjë as me Lu e as Vlahutin, dy nëpunës të zellshëm që përçojnë një vijë të ardhur nga larg; ajo ka të bëjë me mesazhet që përcjellin dhe që , askush tjetër nuk i ka mbi kokë si i ka ai.

A mund të ndodhë një 14 shtator tjetër, si ai para 20 viteve?

Berisha, Kryemadhi, Basha, një grup rreth tyre e dinë fare mirë se nuk mund të ndodhë. Detyra ia do t’i japin zemër vetes dhe të përpiqen të largojnë të keqen.

Prej kësaj treshe njeriu që do të mund të përpiqej të bënte diçka seriozisht, nëse do të kishte forcën e duhur, do të ishte Kryemadhi. Ajo, më mirë se kushdo tjetër, e di se, megjithë pispiqiket e Vasilit, LSI po vazhdon të shkërmoqet, ajo ka humbur elektoratin që mbahej përmes vendeve të punës dhe shumë prej tyre janë konvertuar lehtësisht në rozën e së majtës. Prova me të rinjtë e Jalës që kërkonin “burrneshën”, është nga ato sforcimi që mund të bëjë njeriu i cili ka dëshirën, por nuk ka forcën. Ajo ka të rinj pas vetes, gjithnjë në rënie, por ka pak mitingashë që janë të gatshëm të përplasen. I mungon goditja, dhe kjo nuk mund të vijë përmes një çizmeje. Prakticizmi i Metës ka rënë në një agresivitet çalamanësh dhe roli primar i Vasilit e zhyt edhe më tej në krizë një forcë politike që për 8 vite luajti “hapa, dollapa” në politikë.

Nëse Kryemadhi do të kishte mitingashët e Bashës dhe korpusin Azem Hajdari, atëherë mund të kishim një shtator turbullues.

Basha, mund ta dojë përmbysjen, por më tepër kërkon pjesën e tij. Ai është politikani që së pari të sheh nga duart, çfarë fiton, çfarë merr, çfarë nuk jep. I angazhuar në parti përmes familjes së tij politike, ai e ktheu atë në një fermë familjare, ku roli i kunatit dhe i gruas me njerëzit e saj është mbi parimin.

Basha do të donte të kishte një shtator të zi, por me kushtin që në fund ai të ishte fituesi i një shume miliona eurosh dhe të mos bëhej pis në kostumin e tij të javës.

Për të, si për pak kënd tjetër, më shumë vlen kurdisja e orës së dorës, takëmet e shtrenjta dhe pikturat e çmuara, se sa përplasja në rrugë. Edhe kur ngre zërin e kërcënon, të duket si një xhambaz, që pasi ka parë dhëmbët e kuajve, bën edhe pazarin.

Çadra ishte dëshmia e një politikanë që ka fitimin, joshjen, mashtrimin e gënjeshtrën në përparësinë e rrugës së tij, se sa një vizion e program politik.

Ai do të ishte i gatshëm për një kompromis politik, nëse i afrohen ato institucione, të cilat, si në qershorin e shkuar, i afronin pjesë të fitimit.

Berisha është njeriu më i interesuar, jo për partinë që drejtoi dhe e bëri lesheli, por për jetën e tij, familjen dhe të ardhmen. E ka ëndërruar gjithnjë vendin e tij në histori. Ende nuk e di se ku do të jetë: në fillimin e një piedestali apo në kosh. Nëse Vetingu i shkon çështjeve deri në fund, pra, nëse shtrihet edhe tek politika, koshi i duket më afër.

Do e ketë vështirë të gjejë pasues që lënë kokën për t; të varfër që përgjërohen për jetën e tij. Pasuesit po shohin nga foleja Basha, të varfrit shohin se si jeton i biri, i cili vetëm nga qiratë mund të bëjë jetë përrallore dhe nuk do ia kenë ngenë një 14 shtatori të dytë.

Jo çdo gjë mund të përsëritet. Rama, si thotë deri në ledhatimin e vetes Berisha, mund të jetë i ndrojtur dhe ka një pjesë të së drejtës, sepse për një shef qeverie kurajoz do të duhej të ishte përgjigjur disa herë para drejtësisë, por gjendja nuk është e njëjtë me atë të 20 viteve më parë.

Berisha nuk ka më gardën e tij gjysmë private e gjysmë shtetërore. 20 vite më parë, njerëzit e tij në Gardë dorëzuan mjetet e blinduara dhe u bënë pjesë e grushtit të shtetit. Ai nuk ka më njerëz që të jenë në gjendje të mbushin Shqupin politik me armatim, të lehtë e të rëndë, megjithëse ajo ka qenë dikur shtëpia e ushtarakëve dhe ia heq dera armën; ai nuk më banditët e Bukoshit, të cilët lan luftën në Kosovë dhe në marrëveshje me qeverinë malazeze e në përcjellje të saj, kaluan kufirin dhe u bënë pjesë e grushtit të shtetit.

Mbi të gjitha ai nuk ka më besimin se do të jetë edhe një herë njeriu i forcës, i mundësisë për të ardhur në pushtet dhe për të bërë shpërblimet si dikur.

Shtatori do të jetë një muaj si gjithë të tjerët. Mund të ketë ende njerëz që besojnë tek një shtresë e pasur politike dhe tek disa figura të shkërmoqura politike si Paloka, Dule…ku vajti ky?, Mediu i Gërdecit, Pollo i fijeve optike, Muli i përmjerjes parlamentare, Ristani që fut duart në kutitë e votimit sikur nxjerr një shishe raki “Skrapari”, balli i vockël që kërkon babain, Alibeaj, që tkurr zërin për të nxjerrë gjoksin, ..vogëlushet lësiste që ende nuk kanë marrë diplomën dhe duan politikën e madhe të rrugës, …në fund të fundit njerëzit do thonë natyrshëm: po ne i kishim këto, i provuam dhe e shikuan se çfarë malli ishin.

Rilindja duhet shkundur, kjo është një e vërtetë e ditur. Si të thuash, është një e fshehtë e hapur. Problemi është se kush do e lëkundë atë dhe cilët janë të aftë ta shkundin.

Rama mund të ketë droje, por jo nga këto.

Këto ngjajnë me idhullin e tyre, ish-kryeprokurorin Llalla, për të cilin desh dogjën dynjanë dhe i cili, çdo shtator thonte se këtë herë do të bëjmë namin.

Pastaj strukej dhe bënte llogaritë e tokave.

Këto, ende pa e pyetur hanxhinë, popullin, bëjnë llogaritë e tyre.

Nuk thonë kot: Llogaritë e shtëpisë, nuk dalin në Pazar.

Nga Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike ([email protected])

Pa dashur veten nuk mund të duash të tjerët. Urrejtja për veten është plotësisht e njëjtë me egoizmin e tejskajshëm dhe të shkakton të njëjtin izolim të tmerrshëm, të njëjtin dëshpërim. Edhe milingonat bëjnë luftëra (për ta mbrojtur territorin e vet), edhe bletët kanë një Shtet, edhe kastorët grumbullojnë ushqime për konsum. 

***

Vetëmohimi, tragjedia jonë. Sot mes shqiptarëve të trojeve dhe diasporës flitet shumë për vlerat. Por ka një “vlerë” për të cilën pothuajse askush nuk flet dhe pothuajse askush nuk dëshiron ta përmend: vetë-mohimin. Të mohosh veten, t`i thuash jo vetvetes, Kombit tënd, Tokës tënde, Atdheut tënd – a është kjo vlerë që ne nuk duhet ta humbasim?

Prej kësaj ne kemi fjalën vetë-mohim, një vlerë që ka kapërcyer vijën e kuqe. Armiqtë e brendshëm, llomotitin bukur për mohimin dhe nënshtrimin, duke theksuar se këto “vlera” (copëtimi “korrigjim i kufirit” të Kosovës dhe Shqipërisë dhe falja e atyre tokave, detit, ujit dhe ajrit Greqisë, Malit të Zi dhe Serbisë) nuk janë negative, por se ato na vënë në të vërtetë në rrugën e “paqes” fqinjësore lirisë dhe prosperitetit.

Kur ne e nënshtrojmë dhe e mohojmë vetveten, bëhemi të lirë të vlerësojmë njerëzit e tjerë. Ëndrrat dhe planet e tyre janë të rëndësishme për ne. Kemi hyrë në një formë të re dhe të “mrekullueshme” të “lirisë”, lirinë për të hequr të drejtat tona për të mirën dhe në dobi të të tjerëve, pushtuesve gjakatarë – armiqve shekullor.

Atëherë për herë të parë mund t’i duam njerëzit e tjerë (armiqtë) pa kushte. Ne nuk jemi të shqetësuar që ata të na tregojnë përkatësisht dashuri të ngjashme. Ne nuk duhet të zemërohemi dhe shqetësohemi që tjerët na trajtojnë në mënyrë të veçantë, me poshtërsi. Ne duhet të kënaqemi kur të tjerët të kenë sukses. Ne ndiejmë trishtim të vërtetë dhe përlotemi kur ata dështojnë. Kjo do të thotë se pastaj ne do të mërzitemi më pak nëse planet tona nuk shkojnë ashtu siç dëshironim, vetëm nëse planet e të tjerëve (pushtuesve) ecin mirë për ta. Ne kemi ardhur në përfundim se është shumë më mirë t`u shërbejmë fqinjëve nazistë/racistë dhe dashakeqëve tjerë sesa të arrijmë qëllimet që neve na pëlqejnë.

Vetë-mohimi, një nga vlerat dhe virtytet më të vështira të të gjitha vlerave, lidhet me të qenët i përulur, tre hapa mbrapa – dhe le të vendosin fqinjët për fatin tonë.

Sunduesi i Kosovës, Taçi, me bërllok tjerë që e rrethojnë dhe bashkëpunojnë, i detyron shqiptarët ta mohojnë vetveten dhe vendlindjen, duke marrë kudo me vete kryqin e tij sllavo-ortodoks të dhuruar nga Sllobodan Milosheviqi.

(Të sqarohemi, pasi nuk jam korrekt politikisht, i quaj bërllok, pisa, kopilë, fëlliqësira etj vetëm ata që e meritojnë titullin. Është naivitet të quhen “zotëri” tradhtarët që shkelin mbi gjakun e mbi 20.000 shqiptarëve civil të masakruar të të gjitha moshave dhe po aq femrave të dhunuara seksualisht nga çetnikët, vetëm në gjenocidin e fundit 1998-99. Ok?).

Nëse e ndjekim presidentin Taçi dhe gjithë ata bërllok tjerë shqipfolës: politikë-bërës, pseudo-intelektualë, pseudo-gazetarë, pseudo priftërinj ortodoks dhe hoxhallarë, vetë-mohues të kombit shqiptar, shohim se fitoret më të mëdha të mbretërisë së këtyre tradhtarëve kanë të bëjnë me i thënë: JO vullnetit të popullit dhe Vendit të tyre që i lindi, por i thonë PO vullnetit të fqinjëve pushtues kasap gjakatarë. 

***

Duhet të dallojmë qeverinë nga shteti (vendi). Qeveritarët dhe zyrtarët janë vetëm udhëtarët e rastit të historisë, do të vdesin një ditë, kurse shteti (Shqipëria natyrale) do të jetojë në përjetësi. Asnjëherë mos i lavdëroni politikë-bërësit, sepse edhe nëse ata rastësisht kanë kryer ndonjë punë të suksesshme për shoqërinë, janë të paguar për shërbimin, jo falas. Të tillët i forcojnë pozicionet në qeverisje, vjedhin sa mundin dhe në fund presin t`i varrosin si “heronj”. Ndërkaq popullata është varfëruar deri në trishtim, prandaj bie hovshëm edhe nataliteti. Nevojtarët lypin lëmosh rrugëve; për varfanjakun qeveritari, politikani dhe zyrtari më i mirë është ai që i jep një copë bukë. Prandaj edhe manipulohen në votime.

***

Politikanët e juaj para se me i hy këtij profesioni të lezetshëm nuk posedonin asnjë pasuri, ama brenda disa muajve pasi i hynë “politikës” zotërojnë pasuri astronomike. Kasollet përdhese, të bëra me thupra të thurura ose me qerpiçë dhe të mbuluara me kashtë, i zëvendësuan me pallate shumë të shtrenjta. Leckat i zëvendësuan me tesha të modës, biçikletat e prishura me automobil modern, diplomat e shkollës fëmijërore 4 vjeçare i zëvendësuan me diploma universitetesh dhe akademikësh të blera në rrugë për disa lek.  

Pasuritë e tyre janë joligjore, të fituara nga keqpërdorimi i detyrës, ryshfeti, korrupsioni, krimi i organizuar. Duhet të konfiskohen. Mirëpo askush nuk mund t`i dënoj sepse nuk funksionon Ligji. Mbrohen me imunitetin e “politikanit”, dhe ata shfrytëzojnë rastin deri sa kanë poste të larta, të marrin ryshfet si kundërvlerë gjatë shitjes së pronave shoqërore tek persona ose sipërmarrje të ndryshme etj. Kanë punësuar të vetët kudo. Dhe, si të pamoralshëm e kriminel, nuk janë budallenj të largohen vullnetarisht nga “vendet e punës”. Largimi do të ishte fundi definitiv i tyre, prandaj 30 vjet me radhë, që të fitojnë në kohë, u premtojnë fusha e male vetëm që t`i leni rehat të vazhdojnë aktivitetin “patriotik”.

***

Krahas qartësisë së qëllimit, në letrat e intelektualëve të mirëfilltë dhe atdhetarëve, të cilët në damarët e tyre kanë gjak shqiptari, le të ndihet edhe një nëntekst i fuqishëm polemik kundër  keqdashësve të Vendit dhe Kombit. Le të shprehet temperamenti i shkruesit, zemra e zjarrtë e patriotit.

Për shekuj me radhë shqiptarët janë flijuar me qëllim që të realizojnë të drejtat e tyre kombëtare. Fatkeqësisht, përkundër sakrificave të mëdha, një pjesë e kombit shqiptar jo vetëm që nuk ka realizuar të drejtat e veta, por është objekt i diskriminimit racial. 
Përveç diskriminimit që përjetojmë nga shtetet okupuese të territoreve tona, shqiptarët rrezikojnë të humbin edhe pjesë tjera të Kosovës. Çdo pëllëmbë e tokës sonë mban gjurmët e djersës, lotit dhe gjakut të shqiptarëve. 
Nesër, edhe shqiptarët e besimit islam kremtojnë festën e flijimeve. Le të shërbejë ky moment që të mendojmë për solidaritet shumë më të madh me shqiptarët e Luginës së Preshevës, me ata që jetojnë nën Mal të Zi dhe me shqiptarët e Iliridës.
E gëzofshin Bajramin e Vogël vetëm ata besimtarë që mendojnë shqip!