“I transformuar” dhe “pa presion” – kështu do të duket dialogu midis Beogradit dhe Prishtinës në të ardhmen, sipas dy ekspertët e Ballkanit, Wolfgang Petrich dhe Edward Joseph. Ata pajtohen që demarkacioni, i cili ishte shumë temë dikur – tani pothuajse nuk është në diskutim.

Dialogu Beograd – Prishtinë për atë që mund të duket në të ardhmen , por edhe për lëvizjen e BE-së që kanë tronditur jo vetëm Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë, por tërë Ballkanin Perëndimor, por edhe komunitetin ndërkombëtar janë disa shenja interesante.

Joseph: Qeveria në Prishtinë duhet të presë sepse ekziston një figurë krejtësisht e re politike në lojë – Albin Kurti, të cilin nuk e kemi parë deri më tani në Kosovë apo rajon, i cili është i përqendruar në sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit.

Do të japë gjithashtu një vrull të ri në bisedime, por gjithashtu mund të ndryshojë pozicionin e presidentit Hashim Thaçi. Unë pres ndryshime në dialog, por në të njëjtën kohë nuk besoj se ajo do të zhvendosë pozicionet e veta kur bëhet fjalë për reciprocitet dhe shkëmbimin e territorit.

Petrich: Dialogut i duhet një Makeover. Para se gjithash, unë jam duke menduar për një komision të ri Evropian dhe një shef të ri të diplomacisë.

Duhet të shohim gjithashtu se cilat janë pikëpamjet e të dy palëve, Beogradit dhe Prishtinës, ku ekziston një ngërç nuk nuk ka asnjë përparim dhe pastaj të shohim se çfarë do të bëhet.

Joseph: Unë jam i gëzuar që shkëmbimi i territoreve po zhbëhet si zgjidhje pasi do të ishte fatkeqësi për të dyja palët, si për serbët ashtu edhe për shqiptarët. Disa udhëheqës në rajon, siç është presidenti i Maqedonisë Veriore e quajtën atë “idenë më të dobët”.

Unë mendoj se do të ketë pasoja negative për serbët, për këtë arsye, njerëzit në Kosovë janë të brengosur me të drejtë. Serbia duhet ta trajtojë Kosovën me respekt dhe të bëjë marrëdhënie të qëndrueshme. Kisha Ortodokse Serbe duhet të ketë sovranitetin mbi pasuritë e saj fetare dhe gjithashtu duhet të jetë sinjal për pakicën serbe që jetën në Jug se Serbia është gjithmonë e pranishme.

Serbia duhet të mësojë nga e kaluara. Realiteti është se historia e fundit n Kosovë nuk filloi në vitin 1999, por një dekadë më herët me Millosheviqin, shpërnguljen, armatosjen e shqiptarëve… Të dyja palët duhet të merren me këto gjëra dhe të mos tregojnë gishtin njëra-tjetrës.

Petrich: Bashkimi Evropian (BE), nuk duhet të shtyjë në asnjë drejtim, por me praninë dhe ndihmën e Unionit, Beogradit dhe Prishtinës duhet të gjejnë drejtimin. Nëse të dy palët gjejnë një kompromis, bien dakord dhe vendosin diçka atëherë bëhet e mundur, përfshirë këtu edhe shkëmbimin e territorit, qasje kjo që është cilësuar e gabuar.

Fokusi duhet të jetë në atë që është më e mira për qytetarët dhe sipas mendimit tim, është më mirë të krijohet një zonë e madhe ku tregtia e lirë e mallrave dhe shërbimeve është e mundur. Në këtë kuptim “mini-shengeni” është gjithashtu ide e mirë kur bëhet fjalë për hapjen e kufijve.

Sidoqoftë, problemi demografik është më i madh se gjithçka tjetër, pasi të rinjtë largohen nga rajoni si shkak i perspektivës. Kjo duhet të ndalet.

Joseph: Unë do të pajtohesha me atë që tha Matthew Palmer, duke e quajtur këtë gabim historik, pra mospranmin për hapjen e negociatave me Shqipërinë dhe Maqedoninë. Vendim plotësisht i keq nga Emanuel Macron.

Ajo është e keqe në çdo rast dhe veçanërisht në imazhin e Maqedonisë Veriore që ka bërë hapa të mëdhenj dhe lëvizje të rrezikshme madje edhe emocionuese për qytetarët e saj.

Shpresoj se ka ende një vizion evropian për Ballkanin Perëndimor dhe Macron duhet të marrë përgjegjësi për zhvillimet negative që mund të ndodhin në rajon.

Petrich: Unë jam i hutuar nga ky vendim dhe çfarë do të ndodhë më pas. Duket e gjitha si një pretekst, domethënë, ata (BE) pretendojnë se duan Ballkanin Perëndimor dhe në fakt nuk e bëjnë. Është e njëjta gjë kur shikoni agjendën e reformave në këtë rajon, ku herë pas here vendet pretendojnë se duan reforma, dhe në fakt nuk të bëjnë.

Sugjerimi im është që rajoni të mendojë vetë se çfarë dëshiron dhe cilat vende, individualisht dhe i gjithë rajoni mund të bëjnë vetë dhe si mund të përgatisin dhe integrojnë në BE. Nga ana tjetër, unë gjithashtu besoj se BE-ja duhet të dalë me ide që t’i afrohet rajonit.

Austria ka përvojë të mirë sa i përket ekonomisë dhe në fund të fundit është se vendet që nuk janë ende të gatshme për BE mund të përdorin hapësirat ekonomike. Sidoqoftë është gjë e keqe të thuash se është një “dhomë pritjeje”.

Mini-Shengeni nuk është zëvendësues i BE-së dhe e keqja është që ajo shihet si lloj zëvendësuesi për anëtarësim. Është gjë e mirë, ka potencial dhe diçka mund të bëhet. Unë mendoj se do të kishte mbështetjen e të gjithë atyre që pretendojnë Unionin.

Lidhjet dhe reformat rajonale duhet të ndërtohen dhe zbatohen më shpejt sepse ato do të na afrojnë me BE-në pasi anëtarësimi me siguri do të ndodhë. Nëse BE nuk negocion tani me Maqedoninë e Veriut, pse nuk duhet që ky vend të bëjë atë që i nevojitet sidoqoftë.

o.j/dita