Nga Agim Vinca – Fatos Arapi është pa dyshim njëri nga poetët më të rëndësishëm bashkëkohorë shqiptarë. Bashkë me Ismail Kadarenë, Dritëro Agollin e disa poetë të tjerë, ai ndikoi dukshëm që poezia shqipe të dilte nga kthetrat e skematizmit, në të cilin kishte rënë para daljes së këtij brezi në skenë. 
“Vendlindja zakonisht përcakton identitetin e poetit” – ka thënë një kritik polak në parathënien e librit me poezi të zgjedhura të Fatos Arapit të botuar në polonisht.

Fatos Arapi lindi në Vlorë, buzë detit dhe imazhin e qytetit të lindjes, Vlorës mesdhetare, por edhe historike, si dhe të detit të magjishëm, e mori me vete kudo që shkoi, deri në fund të jetës. Jo vetëm sfondi i përgjithshëm, por edhe hollësitë artistike të poezisë së tij mbështeten mbi natyrën dhe atmosferën bregdetare. Ajo ndihet kudo në vargjet e tij: në ngjyra, tinguj, ritme e aroma. Dhe bëhet metaforë e vetë jetës; sinonim i saj. 

Liria dhe atdheu, Shqipëria, tok me kyeqytetin e saj, Tiranën, janë po ashtu lajtmotive të poezisë së këtij poeti. Fatosi këndon për lirinë e vrarë dhe atdheun nën diktaturë, por edhe për Kosovën e robëruar, jo me patos retorik, por përmes imazhesh, paradoksesh e parabolash të fuqishme. 
E kam njohur si njeri qysh në vitet ’70 të shekullit të kaluar, kur pata shkuar për herë të parë në Shqipëri. M’i pat dhënë librat e tij me autograf, duke bërë edhe disa korrigjime të lehta aty-këtu. E ndieja edhe pa ma thënë se ai donte ta orientonte vëmendjen time si lexues dhe studiues kah poezitë që trajtonin motivet e jetës dhe të vdekjes, të vendlindjes dhe të fëmijërisë, të cilat ai i trajtonte nëpërmjet një ligjërimi modern poetik, e jo kah poezitë e gjata dhe poemat me thekse politike, që nuk mungojnë në poezinë e tij si pasojë e rrethanave.
Pas viteve ’90 Fatosi rilindi si poet. Tani ai botoi një varg përmbledhjesh, në të cilët e thellonte atë linjën intime dhe refleksive, karakteristike për stilin e tij, që e kishte paralajmëruar qysh në fillim të viteve ’60. Një nga obsesionet e tij në jetë dhe në poezi ishte drama e të vëllait, Vlashit, i cili, ndonëse partizan, kishte pësuar nga sistemi diktatorial. Në poezinë e tij të periudhës postsocrealiste Fatosi i lëshon thellë spirancat e meditimit poetik; ai bëhet një poet tipik i simbolikës së errët, i asociacioneve të lira dhe i shprehjes sugjestive, gjuhësisht të sinkopuar.
Sot, kur dëgjova lajmin për vdekjen e tij, të poetit që e kam njohur jo vetëm si krijues, por edhe si njeri, mund të them me krenari se kam ndikuar që ai ta merrte një nga çmimet më prestigjioze që ka marrë në jetën e tij: “Kurorën e artë” të festivalit ndërkombëtar të poezisë, “Mbrëmjet Poetike Strugane”, i cili Fatos Arapit iu dha në vitin 2008. Si anëtar i Këshillit Drejtues të këtij manifestimi letrar me renome ndërkombëtare, e pata propozuar Fatos Arapin dhe dy poetë të tjerë shqiptarë, kolegë të tij, Dritëro Agollin dhe Xhevahir Spahiun, për këtë çmim, duke e arsyetuar propozimin me shkrim; me nga një ese të shkurtër për poezinë e tyre dhe vlerat e saj.
Ndërkohë, unë dhashë dorëheqje nga organi drejtues i manifestimit në fjalë, për shkak të mospajtimit me politikën e drejtuesve të tij (statuti në të cilin nuk parashihej përdorimi i gjuhës shqipe, por edhe injorimi i poezisë shqipe), por drejtuesit e këtij festivali që erdhën paskëtaj nuk patën çare pa ia akorduar këtë çmim një poeti shqiptar. Zgjedhje e tyre ishte Fatos Arapi, poezinë e të cilit e mirëpritën edhe lexuesit dhe kritika letrare në gjuhën maqedonase, ashtu siç e kanë mirëpritur edhe kritika dhe lexuesit e vendeve të tjera, kudo që është përkthyer.

Profesor Agim Vinca, poet dhe studiues i letërsisë
Prishtinë, Tetor 2018